သဘာ၀ပန္းမ်ား

႐ိုး႐ိုးပန္း၀ွက္

၁။ ကေလြ႕ေမာင္ေသွ် မ်က္ႏွာေျပာက္၊ အိမ္တိုင္းအိမ္တိုင္းေရာက္။ (ကေလြ႕ေမေသွ်--မိန္းကေလး)။
အေျဖ- ဒဂၤါး။

၂။ ကေလြ႕ေမေသွ်ေတာင့္ကို ခါးႀကိဳးလို။
အေျဖ - ေကာက္လိွဳင္းစည္း။

၃။ ေကာင္းကင္ကက် ပုလဲလွ၊ ျမက္ေတာမွာ က်ရွာေရ။
အေျဖ - မိုးသီးေပါက္။

၄။ ကန္၊ ကန္ထက္က ႁပြန္၊ ႁပြန္ထက္က ပတၱျမား၊ ပတၱျမားထက္က ေတာတန္း၊ ေတာတန္းထက္က ျပင္၊ ျပင္ထက္က ေတာ၊ ေတာထဲမွာ က်ား။
အေျဖ - ပါးစပ္၊ ႏွာေခါင္း၊ မ်က္လံုး၊ မ်က္ခံုးေမႊး၊ နဖူး၊ ဆံပင္၊ ဆံပင္ထက္က သန္း။

၅။ ကန္ထဲမွာ ရီ၊ ရီထဲမွာ ၿမြီ၊ ၿမြီထက္က ႐ႊီ။ (ရီ-ေရ၊ ၿမြီ-ေႁမ၊ ႐ႊီ-ေ႐ႊ)
အေျဖ - ဆီမီးခြက္

၆။ ကုန္းမွာ နီ၊ ရီမွာ ဥ။ (နီ- ေနသည္)
အေျဖ - ဖား

၇။ ကမာၻၿမီျပင္၊ ထန္းငါးပင္၊ တစ္ပင္ေနာက္လိုက္ရစီ။ (ၿမီ- ေျမ၊ လိုက္ရစီ- လိုက္ပါရေစ)
အေျဖ - ဘုရားငါးဆူပြင့္ေတာ္မူ၊ တစ္ဆူေနာက္လိုက္စီ။

၈။ ကမ္းနားပတ္လည္၊ ရက္တက္ေတ၊ အလယ္အနားသတ္။ (ရက္တက္ေတ- အိမ္မိုး၍ ေနာက္ဆုတ္ကာ ဆုတ္ကာတက္သည္။)
အေျဖ - အိမ္ေခါင္မိုးသည္။

၉။ ေက်ာက္ဖ်ာႀကီးေအာက္၊ မွိဳႀကီးေပါက္။
အေျဖ - လ။

၁၀။ ၾကက္ဖႏွစ္ေကာင္၊ တစ္ေကာင္ ေ႐ၽြ၊ တစ္ေကာင္ ေငြ။
အေျဖ - ေန၊ လ။

၁၁။ ၾကက္မမဲညိဳ၊ ရီမွာႏွစ္၊ မႏွစ္လို။
အေျဖ - မီးေသြး။

၁၂။ ၾကက္လည္းမတြန္၊ အိပ္ေကလည္း မႏိုး၊ လူ႔ျပည္ကၽြန္မွာ ႐ြာတစ္မ်ိဳး။ (အိပ္ေက-အိပ္ေသာအခါ)
အေျဖ - သခ်ႋဳင္း။

၁၃။ ႀကံမဲ တ႐ံု၊ ခြတ္မကုန္။ (ခြတ္- ခုတ္သည္)
အေျဖ - ဆံပင္။

၁၄။ ကြန္ဆိုးမ ကုလားမ၊ သားကိုသိပ္၊ ၿခီရင္းက။ (ကြန္ဆိုးမ-ဆိုးသြမ္းသူ)
အေျဖ - ငွက္ေပ်ာပင္။

၁၅။ ခ႐ု၀မ္းပူ၊ အအူမဟိ။ (အအူမဟိ- အူမရွိ)
အေျဖ - ရီအိုးခြက္။

၁၆။ ေခါင္းသံုးလံုး၊ ၿခီဆယ္ေခ်ာင္း၊ မတံုးသံုးခု။ ႏြား၊ အပ္(ၿခီ-ေျခ၊ မတံုး-အၿမီး)
မွတ္ခ်က္။ လယ္ယာထြန္ယက္ရန္ ရခိုင္တြင္ အပ္ကိုင္းေခၚ ထြန္တံုးကို သံုးသည္။ ထိုအပ္ကိုင္းတြင္ လယ္ထြန္သူ ကိုင္ေဆာင္ေသာ အစြန္းကို အပ္တံုး၊ (အပ္ကိုင္း၏အၿမီး)ဟု ေခၚသည္။
ပန္း၀ွက္သူ၏ အေမး၌ ေခါင္းသံုးလံုးဆိုသည္မွာ လူႏွင့္ ႏြား၊ ကၽြဲ ႏွစ္ေကာင္တို႔၏ ေခါင္း သံုးလံုးျဖစ္ ေျခဆယ္ေခ်ာင္းျဖစ္သည္။ အၿမီးသံုးခုမွာ အပ္ကိုင္းအၿမီးႏွင့္ ႏြား၊ ကၽြဲႏွစ္ေကာင္တို႔၏ အၿမီးမ်ားကို ဆိုလိုသည္။
အေျဖ - လယ္ထြန္သူ။

၁၇။ ခႏၶာငယ္သေလာက္၊ အိမ္ႀကီးေဆာက္။
အေျဖ - စာပူးေတာင္း။

၁၈။ ျခည္သီးျခည္ငင္၊ စမျမင္၊ ျခည္၀င္ျခည္သီး၊ စမဟိ။ (မဟိ-မရွိ)
အေျဖ - ဘဲဥ၊ ၾကက္ဥ။

၁၉။ ခြတ္လို႔ မျပတ္၊ သတ္လို႔ မသီ။ (မသီ- မေသ)
အေျဖ - ေရ။

၂၀။ ခ်စ္သူရင္ခြင္ ခို၀င္က်ိန္းစက္၊ အလြမ္းေျပက ခုန္၍တက္၏။
အေျဖ - ကမာၻေျမျပင္ ငုံ႔၀င္ကြယ္၀ွက္၊ တစ္ညကုန္ေသာ္ ေန၀န္းထြက္၏။

၂၁။ ငညိဳေသွ် ငျဖဴကြက္၊ ငလံုးလာလို႔ႏွက္ သြီးစက္စက္ထြက္။ (သြီး - ေသြး)
အေျဖ - ကြမ္း႐ြက္၊ ထံုး၊ ကြမ္းသီး၊ ကြမ္းရည္။

၂၂။ ငါ့ႏြားႀကံစုံ တိုက္ကိုခုန္၊ အစာကုန္မွ ေအာက္သို႔က်။
အေျဖ - မီးပံုးပ်ံ။

၂၃။ ငါ့ႏြားတစ္ေကာင္ သြားတစ္ေထာင္၊ ျမက္ကိုမစား၊ သစ္ကိုစား။
အေျဖ - လႊ။

၂၄။ ငါ့သား ငျဖဴ ထြက္ေတာ္မူ၊ ႐ြာသူႀကီး ငါးေယာက္ ဖမ္းဖို႔ေရာက္။
အေျဖ - ႏွပ္။

၂၅။ ငွက္၀ါေသွ်၊ ၿမီမွာဥ။ (ေသွ်- ငယ္)
အေျဖ - နႏြင္းဥ

၂၆။ ငွက္ေသွ်တစ္ေကာင္ ပ်ံလို႔လား၊ ၿခီနန္႔မနား ႏႈတ္နန္႔နား။ (လား-သြား၊ ၿခီ-ေျခ၊ နန္႔-ႏွင့္)
အေျဖ - ျမား။

၂၇။ ငယ္ခါ တံပက္၀တ္ႀကီးခါ တံပတ္ခၽြတ္။ (တံဖက္တဘက္ပ၀ါ)
အေျဖ - ထန္းပင္။

၂၈။ ငယ္ခါ ဘာဇူ၀တ္ ႀကီးခါ ဘာဇူခၽြယ္။ (ဘာဇူ - အက်ႌ)
အေျဖ - ၀ါးပင္။

၂၉။ စပါးစား ႏြားလည္း မဟုတ္။
အေျဖ - တံစဥ္။

၃၀။ စကၡဳတစ္ေထာင္ မတံုးေထာင္ ဇာေကာင္ေလး။(မတံုး- အၿမီး)
အေျဖ - ဥေဒါင္း။

၃၁။ စစ္သားငါးရာ ဆင္းလို႔လာ၊ ေတာင္ပို႔မွာေရာက္ ရတ္ေစာက္ေဆာက္။
အေျဖ - ေတာင္ပို႔မွိဳ

၃၂။ ဆင္ေျပာင္ႀကီးငါးရာ ရီေသာက္လာ၊ ၿခီရာလည္းေပ်ာက္ ရီလည္းေနာက္။
မွတ္ခ်က္။ ေက်ာက္ေတာ္၊ ပန္းေျမာင္ စေသာ ျမစ္ဖ်ား၊ ေခ်ာင္းဖ်ား ေရခ်ိဳရာေဒသတို႔၌ ေခ်ာင္းတြင္ေရခ်ိဳး ၾကသည္။ အ၀တ္ေလွ်ာ္ၾကသည္။ မိန္းကေလးမ်ား တစ္စုတစ္ေ၀း ေရလာခပ္ရင္း ေတာင္းငယ္တြင္ ဆန္ထည့္လာကာ ဆန္ေဆးတတ္ ၾကသည္။ ဆန္ေဆးေရေၾကာင့္ ေရေနာက္သြားသည္။ ေျခရာ လည္းေပ်ာက္သြားသည္။ ထိုအျဖစ္ကို ရည္ရြယ္၍ အထက္ပါအတိုင္း ပန္း၀ွက္ျခင္း ျဖစ္သည္။
အေျဖ - ေခ်ာင္းထဲ၌ ဆန္ေဆးျခင္း။

၃၃။ ဆင္မ နား႐ြက္ သြီးစက္စက္။
အေျဖ - အိမ္ေခါင္မိုးတံစက္။

၃၄။ ဆင္မ ၀မ္းေခါင္း ေလာက္တစ္ေသာင္း။
အေျဖ - ထမင္းအိုး

၃၅။ ဆတ္ခနဲထု အပုအီးယို။
အေျဖ - ခရမ္းခ်ဥ္သီး။

၃၆။ ဆန္းျပား၀တ္႐ံု ကိုယ္လံုးခ်ံဳ (ၿခံဳ)၊ ဗံုေထာင္သမား ေျပာက္က်ားက်ား
အေျဖ - သစ္ေတာက္ငွက္။

၃၇။ ဇာတီဖုန္းဆိုး ရွိမခိုး။ (ဇာတီ- ေစတီ)
အေျဖ - ေကာက္႐ိုးပုံ

၃၈။ ဇမၺဳသၿပီ အသီးႀကြီ၊ ၿမီမွာလည္းက် ရွာမရ။ (သၿပီသေျပပင္၊ႀကြီ- ေႂကြ၊ ၿမီ- ေျမ)
အေျဖ - မိုးသီး၊ မိုးေပါက္။

၃၉။ ညီနန္႔အစ္ကို တရားဆို၊ အစ္ကို႐ွံဳးတံု ညီ႐ွံဳးတံု။
အေျဖ - လက္ရကၠန္း (ယကၠန္း) ေျခနင္း။

၄၀။ ညီနန္႔အစ္ကို တရားဆို၊ အစ္ကိုလည္း႐ွံဳး၊ ညီလည္း႐ွံဳး။
အေျဖ - ဓား၊ ဓားေသြးေက်ာက္။

၄၁။ ညိဳမေသွ် အျဖဴကြက္ သြီးစက္စက္ထြက္။
အေျဖ - ကြမ္းရြက္၊ ထံုး၊ ကြမ္းေသြးရည္။

၄၂။ တစ္ႏွစ္တစ္ခါ ေပၚလို႔လာ၊ ငါလည္းမင္းေလာင္း ထီးျဖဴေဆာင္း။
အေျဖ - မွိဳ။

၄၃။ တီးတလည္လည္ မွ်ိဳင္ေသွ်တေလာင္ပြန္း၊ အလယ္ေခါင္မွာ ရမၼာ၀တီကၽြန္း။ (မွ်ိဳင္ေသွ်- ပုစြန္ဆိတ္ကေလး)
အေျဖ - စေကာႏွင့္ ဆန္တီးရာအလယ္၌ စပါးမ်ား စုေနျခင္း။

၄၄။ ေတာမွာနီ ရန္သူ အိမ္သို႔ေရာက္ ခင္ပြန္းျဖဴ။ (အ႐ြက္နား၌ ဆူးရွိသည့္ အပင္တစ္မ်ိဳး၊ ၎င္းအ႐ြက္ရွည္ျဖင့္ သေပါ့ရက္ပါသည္။)
အေျဖ - သေပါ့စာပင္။

၄၅။ တက္ေလးေခ်ာင္းနန္႔ အျပင္းေလွာ္၊ ေမွာက္ေတာ္သွ်င္မ ေပါင္းထဲက (ေမွာက္ေတာ္ -မင္းသမီး)
အေျဖ - ျပင္သာလိပ္၊ ပင္လယ္လိပ္

၄၆။ ေတာင္ထက္က မန္းဇရီ လီထလိုမႀကီြ။ (မန္းဇရီ -မဲဇလီ၊ လီ- ေလ၊ ႀကြီ၊ ေႂကြ)
အေျဖ - ဆံပင္

၄၇။ တိုက္ေသွ်တိုက္ေသွ် တိုက္က႐ိုက္၊ ခိုးသူလာေက လွံနန္႔လိုက္။ (တိုက္က႐ိုက္- တိုက္ကေလးမ်ားစြာ)
အေျဖ - ပ်ားအံုႏွင့္ ပ်ား။

၄၈။ ေတာင္သံုးလံုးေက်ာ္ ေၾကာ္ပြင့္ေရ၀န္း။ (ေၾကာ္-ဟစ္ေအာ္)
အေျဖ - ေပါက္ေပါက္။

၄၉။ ထပိန္ဆယ္ထပ္ မ၀တ္တတ္၊ စြာကအငယ္ ပိစိေသွ်။ (စြာ- ဖင္၊ ပိစိေသွ်-ေသးေသးေလး)။
အေျဖ - ငွက္ေပ်ာဖူး။

၅၀။ ထားေကခီြခီြ နီေကစန္႔စန္႔။ (ခီြခီြ-ေခြေခြ၊ နီေက-ေနလွ်င္)
အေျဖ - ႀကိဳး။

၅၁။ နၾကရေလာင္ပြန္း၊ အ၀န္းညီစြာ၊ အၿခီေပါက္ ေနာက္ကုန္းမွာ။
အေျဖ - လက္ရကၠန္း၏ ေျခနင္းအုန္းသီးခြံ။

၅၂။ နိန္႔ခါကားပူ ညဥ့္ခါကားပြင့္ ဘူးပင္ညိဳစင္အျမင့္။ (နိန္႔ေန႔၊ ညဥ့္- ည)
အေျဖ - ေန၊ လ၊ ေကာင္းကင္။

၅၃။ နီအခါအငံု ညအခါပြင့္။
အေျဖ - ဆီမီးခြက္

၅၄။ နတ္သမီး၀တ္ စိန္နားေဒါင္း၊ ေဖာ္လို႔ရသူ ဘုရားေလာင္း
အေျဖ - ၾကယ္။

၅၅။ နတ္သမီးအိမ္တိုင္ ပိုးမေဖာက္ႏိုင္၊ ေဖာက္ႏိုင္ေသာ္လည္း တစ္ေပါက္တည္း။
အေျဖ - အပ္။

၅၆။ ႏြားငျဖဴေသွ် ကမ္းစပ္ၿခံဳ (ခ်ံဳ)တိုင္း ေဖာက္တတ္ေတ။
အေျဖ - ျပားရီလႈိင္း၊ ဒီေရလႈိင္း။

၅၇။ ႏြားမ တစ္အုပ္ တိုင္မွာတုပ္။
အေျဖ - ျပဒါကာပင္၊ သေဘၤာပင္။

၅၈။ ႏွီးနန္႔ေလးမခ်ိဳင္ ႀကိမ္နန္႔လည္းမကြပ္၊ တစ္ပင္တိုင္ နန္းျပႆဒ္။
အေျဖ - ေစတီ။

၅၉။ ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ နီခါခြဲ၊ ညဘက္က်လွ်င္ ျပန္ေပါင္းခ်င္။
အေျဖ - တံခါးရြက္။

၆၀။ ပဋိသေႏၶ ေခါင္းမွာတည္၊ ဖြားခ်ိန္တစ္ရက္ ၀မ္းမွာဆက္။
အေျဖ - ပုစြန္။

၆၁။ ပထမအ႐ြယ္မွာ ေလးေခ်ာင္းေထာက္၊ ဒုတိယအ႐ြယ္မွာ ႏွစ္ေခ်ာင္းေထာက္၊ တတိယအ႐ြယ္မွာ သံုးေခ်ာင္းေထာက္။
အေျဖ - ကေလး၊ လူႀကီး

၆၂။ ပင္လယ္ဇီးခက္ ဆယ့္ငါး႐ြက္၊ အ႐ြယ္သံုးဆယ္ ပန္းစံပယ္။
အေျဖ - ဦးေသွ်ာင္

၆၃။ ပတ္ပတ္ၿခြီ ၿမြီလည္းမဟုတ္။
အေျဖ - ႀကိဳး

၆၄။ ပ်ံေရခါ အေတာင္နန္႔၊ နားေရခါ ႏွဳတ္သီးနန္႔။
အေျဖ - ျမား။

၆၅။ ပြင့္တန္မလာ မံုတန္မထုိး၊ ၀ယိုင္သာမွာ ႐ုန္ဗ်ာပြင့္ေက ပန္းတစ္မ်ိဳး။
(မံုတန္- အငံု၊ ၀ယိုင္-ဥယ်ာဥ္၊ ႐ုန္ဗ်ာ-အသံျမည္ဟီးလ်က္)

၆၆။ ဘီလူးလိုင္တို လူကိုမ်ိဳ။ (လိုင္- လည္းပင္)
အေျဖ - အက်ႌ

၆၇။ “ဘူး” နန္႔ ပင္ႀကြီက် ရွာမရ။
အေျဖ - အီးေပါက္သံ။

၆၈။ ဗ်ိဳင္းျဖဴႀကီး ၃၃-ေကာင္ ေမ့လက္၀ါးမွာ နားေယာင္ေယာင္၊ အေမာင္စာထက္ ေအပုစာၦကို ေျဖပါလတ္ (ေအ-ဤ)
မွတ္ခ်က္ - ရခိုင္တို႔သည္ ညသတ္သံကို တခ်ိဳ႕ေနရာ၌ ေအသရသံျဖင့္လည္းေကာင္း၊ တခ်ိဳ႕ေနရာ၌ အိုင္သရသံျဖင့္ လည္းေကာင္း အသံထြက္ပါသည္။ ဗ်ည္း ၃၃-လံုးကိုရခိုင္တို႔က ဗ်ိဳင္း-၃၃လံုးဟု အသံထုတ္ပါသည္။
အေျဖ - ဗ်ည္း -၃၃လံုး။

၆၉။ မတုန္းကေတာင္း ေခါင္းကစား။ (မတုန္း-အၿမီး)
အေျဖ - ေခြး

၇၀။ မဖြပ္ပဲျဖဴ ေရပဆိုး၊ မျဖည့္ဘဲျပည့္ေရ ရီအိုး။ (ပုဆိုး-ေစာင္)
အေျဖ - အုန္းသီးဆန္၊ အုန္းသီးရည္။

၇၁။ မဲမ ဖင္ နီမ လ်က္။
အေျဖ - အိုးဖင္ႏွင့္မီး

၇၂။ မိုးလီခ်ိန္သီ သိုက္နန္းနီေရ ပညာဟိ။ (လီ-ေလ၊ နီေရ-ေနတဲ့၊ ပညာဟိ- ပညာရွိ)
အေျဖ - ဖြတ္

၇၃။ မိုသံလည္းၾကား စကားမ်ား။
အေျဖ - ဖား။

၇၄။ မဂၤလာေလာင္ပြန္း၊ အ၀န္းညီစြာ၊ အညႇာကၿမီထဲမွာ။
(ေလာင္ပြန္း- ပန္းကန္ျပား)

၇၅။ မင္းႀကီးလက္စြပ္ အလယ္ဆိပ္ထရံ ျပျပတ္ကပ္။(အလယ္ဆိပ္ထရံ-အိမ္ဦးခန္းႏွင့္ အိမ္ခန္းၾကား ဆီးကာထားေသာ ထရံ)
အေျဖ - ေနေျပာက္။

၇၆။ မင္းသားေမာင္ျဖဴ ထြက္ေတာ္မူ၊ ရန္သူငါးေယာက္ ဖမ္းဖို႔ေရာက္။
အေျဖ - ႏွပ္။

၇၇။ မ်က္ႏွာမည္းႀကီး ငိုလတ္ေတ၊ ပဟိုရ္စည္ႀကီး တီးလတ္ေတ၊ သီေရသူ႐ို႕ ရွင္လတ္ေတ။
အေျဖ - မိုး႐ြာျခင္း၊ မိုးႀကိဳးျခင္း၊ ျမက္။

၇၈။ ၿမီႀကီး၀သုန္ ၿဖိန္႔ၿဖိ္န္႔တုန္၊ ေတာင္ဟုန္လည္းႀကီး ထြက္လို႔ၿပီး။
အေျဖ - ေလယာဥ္ပ်ံ။

၇၉။ ျမင့္မိုရ္ေတာင္ေအာက္ ရီေပါက္ေပါက္၊ ေကာက္လို႔မကုန္ ရီပန္းမံု။
အေျဖ - မိုးသီးေပါက္။

၈၀။ မြီးစခါအၿဂိဳပါ၊ အ႐ြယ္လည္းေရာက္ အၿဂိဳေပ်ာက္၊ သီဖို႔အခါ အၿဂိဳေပၚ။ (မြီး-ေမြး၊ အၿဂိဳ -ခ်ိဳ၊ သီ-ေသ)
အေျဖ - လဆန္း၊ လျပည့္၊ လဆုတ္။

၈၁။ ရီမာနီ သတၱ၀ါ ဇာတီနန္႔ပံုပမာ။
အေျဖ - မ႐ြတ္၊ ေစတီပံုခ႐ုတစ္မ်ိဳး။

၈၂။ ရီလယ္ေခါင္ ေသာင္ထြန္း နတ္သမီးနီေရကၽြန္း။
အေျဖ - သနပ္ခါး ေက်ာက္ပ်ဥ္။

၈၃။ ႐ိုးမွာသႏၲာ ႐ြက္မွာ႐ြက္မွ ေဖာ္ႏုိင္သူပညာနန္႔။ (နန္႔-ႏွင့္)
အေျဖ - ဘုန္းႀကီးယပ္ေတာင္။

၈၄။ ႐ိုးလွသႏၲာ အညႇာနန္႔၊ ကိုင္၀ံ့ေရသူ ပညာနန္႔။ (႐ိုးလွသႏၲာ- ဆိတ္ဖလူးပန္း၊ ၎ပန္းကဲ့သို႔ အ႐ိုးနီျခင္း)
အေျဖ - ဘုန္းႀကီးယပ္ေတာင္၊ ဘုန္းႀကီး။

၈၅။ ရွိကလည္း မနီ ေနာက္ကလည္း မလိုက္၊ ေဘးကေမွ်ာဗ်ာ ဇိမ္နန္႔လိုက္။
အေျဖ -လြယ္အိတ္။

၈၆။ လားေကစန္႔စန္႔ နီေကၿခြီၿခြီ။
အေျဖ - ေႁမြ။

၈၇။ ေလးေထာင့္ျပက္စပ္ နင့္မ်က္ႏွာ ငါ့ဟာဟပ္။
အေျဖ - ၾကည့္မွန္။

၈၈။ လက္ပါယင့္ မကိုင္တတ္။
အေျဖ - အက်ႌလက္။

၈၉။ လုပ္ေတခါ ဆယ္ေယာက္၊ စားခါ ၃၂-ေယာက္၊ အရသာခံခါ တစ္ေယာက္တည္း။ (ေတခါ-ေသာအခါ)

၉၀။ ၀ယ္ခါတစ္ရာ ရခါသံုးရာ၊ စားခါတစ္ရာ က်န္ခါႏွစ္ရာ။
အေျဖ - အသျပာ၊ အခ်င္း ေလးလက္မခန္႔ရွိေသာ ေငြျပားႏွင့္တူသည့္ ပင္လယ္ဂံုးတစ္မ်ိဳး။
မွတ္ခ်က္။ အသျပာေခၚ ဂံုးျပာကို ဟင္းခ်က္စားရန္ ၀ယ္ေသာအခါ တစ္ျပားတည္း ျဖစ္သည္။ ဓားႏွင့္ ခြဲစိတ္လိုက္ေသာအခါ အလယ္မွ အသားခပ္ျပားျပားတစ္ခု ထြက္လာၿပီး အခြံျပား ႏွစ္ခ်ပ္ႏွင့္ေပါင္းပါက သံုးျပားျဖစ္သည္။ အသားကို ဟင္းခ်က္စားလိုက္ေသာအခါ အခြံျပားႏွစ္ခ်ပ္ က်န္သည္။ ဟင္းသေဘာကို ရည္႐ြယ္၍ အထက္ပါကဲ့သို႔ ပန္း၀ွက္ျခင္းျဖစ္သည္။

၉၂။ သရက္ပင္စည္ ဆယ့္ႏွစ္ခက္၊ တစ္ခက္ကို ႐ြီ သံုးဆယ္စီ။ (႐ြီ- ေရတြက္)
အေျဖ - တစ္ႏွစ္၊ ဆယ့္ႏွစ္လ၊ ရက္သံုးဆယ္။

၉၃။ သူတိုက္ ငါတိုက္ ခိုးသူလာ လွံနန္႔တိုက္။
အေျဖ - ပ်ားအံု၊ ပ်ား။

၉၄။ သူ႕အ႐ြက္ တံဘက္ေလာက္၊ သူ႕အသီး တစ္မိုက္ေလာက္။ (တံဘက္-တဘက္၊ ပ၀ါႀကီး)
အေျဖ - ငွက္ေပ်ာပင္၊ ငွက္ေပ်ာသီး။

၉၅။ သဲေသာင္ျပင္မွာ ရင္ဘတ္စည္တီး၊ နီတိုင္းၿပီး။
အေျဖ - ဘလိ၊ ပင္လယ္ကမ္းစပ္ေန ကဏန္းေကာင္ ေသးေသးတစ္မ်ိဳး။မွတ္ခ်က္။ ပင္လယ္ကမ္းစပ္ သဲခံုမ်ား၌ ကိုယ္ခႏၶာတစ္လက္မခန္႔သာရွိေသာ အနီ၊ အညိဳ၊ အေျပာက္၊ ေရာင္စံုကဏန္းေကာင္ငယ္တစ္မ်ိဳး ရွိသည္။ အလြန္အေျပးျမန္သည္။ ကိုက္ႏိုင္ညႇပ္ႏိုင္ေသာ လက္မႏွစ္ဖက္ရွိေသာ္လည္း တစ္ဖက္ကႀကီးႀကီး၊ တစ္ဖက္က ေသးေသး ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳး မညီေခ်။ လက္မႀကီးႀကီးကို မၾကာခဏ ဆန္႔လိုက္ေကြးလိုက္ လုပ္တတ္သည္။ မိမိရင္ကို မိမိလက္မႀကီးႀကီးႏွင့္ တီးခတ္သကဲ့သို႔ အမူအရာမ်ိဳး ျဖစ္သည္။ ယင္းသဘာ၀ အမူအရာကိုျမင္၍ အထက္ပါကဲ့သို႔ ပန္း၀ွက္ျခင္းျဖစ္သည္။

၉၆။ သစ္ကိုင္းေလွ်ာက္ ေမ်ာက္လည္းမဟုတ္။
အေျဖ - ခါခ်ဥ္။

၉၇။ သံုးႏွစ္တလင္း ၀ကမနင္း။
အေျဖ - စားဖို၊ မီးဖို။

၉၈။ သံုးႏွစ္အိမ္သည္ ပတ္ပတ္လည္၊ အိမ္သည္ရစိုး ပိုးမထိုး။ (အိမ္တည္- အိမ္တိုင္)
အေျဖ - ရဟတ္စူး။

၉၉။ အကာကြဲကြဲ က်ာက်ာရဲရဲ၊ အကြဲစံုမွ ငိုက္စိုက္က်။
(က်ာက်ာရဲရဲ-ေကာင္းေကာင္းနီရဲ)
အေျဖ - ငွက္ေပ်ာဖူး။

၁၀၀။ အၿခီေလးေခ်ာင္း သတၱ၀ါ၊ ဆီမစားဘဲ မလားပါ။
အေျဖ - ေမာ္ေတာ္ကား။

၁၀၁။ အၿခီေလးဆယ္ ငါလူက်ယ္။
အေျဖ - ကင္း။

၁၀၂။ အၿခီ၀ါ၀ါ လွသႏၲာ၊ အေခါင္းလံုးခ်ံဳ ပန္းမ်ိဳးစံု၊ နာရီသိတတ္ ေယာက်္ားျမတ္။
အေျဖ - ၾကက္ဖ။

၁၀၃။ အေတာင္စိမ္းျပာငွက္ အေခါင္းၿမီမွာ၀ွက္။
အေျဖ - ငွက္ေပ်ာပင္။

၁၀၄။ အေတာင္ကပဲ စိတ္မကြဲ၊ အေတာင္ကျဖဴ စိတ္မတူ။
အေျဖ - က်ီးကန္း၊ ဗ်ိဳင္း။

၁၀၅။ အထပ္ထပ္ ၾကာကလပ္၊ ပညာဟိသူ ေကာက္လို႔ယူ။
အေျဖ - စာအုပ္။

၁၀၆။ အပင္ႏြဲ႕ေႏွာင္း မတတ္ေကာင္း၊ အသီးစားေကာင္းဖြယ္။
အေျဖ - စပါးပင္။

၁၀၇။ အပင္ထက္ကအသီး၊ အသီးထက္က အပင္။
အေျဖ - နႏၵရာပင္၊ နာနတ္ပင္။

၁၀၈။ အဘိုးမုတ္ဆီးျဖဴ တစ္ျပည္လံုးကို ေကၽြးေရလူ။ (မုတ္ဆီး-မုတ္ဆိတ္ေမြး၊ ေကၽြးေရ-ေကၽြးေမြးတဲ့)
အေျဖ - ဆန္

၁၀၉။ အဘိုးသကၠလပ္ ရီမစြတ္။
အေျဖ - ပိန္းဖက္။

၁၁၀။ အမိၿမီထဲက အဘေတာင္ရင္းသား၊ မြီးလာေရသား စ်ာန္ႏွင့္လား။ (အဘ-အဖ၊ မြီး-ေမြးဖြား၊ စ်ာန္နန္႔လား-စ်ာန္နဲ႔သြား)
အေျဖ - ေျမပန္းတု (ေျမအိုးေဆးတံ)၊ ၀ါး႐ိုး၊ မီးခိုး။

၁၁၁။ အမ်က္တစ္ရာ ေစာသႏၲာ၊ ေဖာ္ပါမရီ၊ ငါပန္းပီး။
အေျဖ - နႏၵရာသီး။

၁၁၂။ အမ်က္လည္းမျဖစ္ အဆစ္လည္း မဟိ၊ ေမာင္သွ်င္ကိုင္ေရ သံေတာင္မြီ။
(သံေတာင္မြီ- သံေတာင္ေ၀ွး)။
အေျဖ - ၾကာ႐ိုး။

၁၁၃။ အ႐ိုးမဟိ အရီပင္လယ္ ကူးခေရ။
အေျဖ - မွ်ိဳ႕၊ ေမွ်ာ့။

၁၁၄။ အိမ္တိုင္း အိမ္တိုင္း ဒိုင္းတစ္ခ်ပ္။
အေျဖ - စံဂိုး၊ ဆန္ေကာ။

ဇမ္းကပ္ပန္း၀ွက္

၁။ ကသစ္ပင္ တက္ခ်င္ေရန စူးေရန။ (ေရ-ဘယ္၊ န-နဲ႔၊ႏွင့္)
အေျဖ - ထိုအပ်ိဳကို လိုခ်င္ေရန၊ ရွက္ေတန။

၂။ ၾကပ္စင္ထက္က ငခံုးမ၊ မကင္ေလးက် တင္ေလးက်။ (က်-က်က္)
အေျဖ - ငါ႐ို႕အိမ္က အပ်ိဳမ၊ မဆင္ေလးလွ ဆင္ေလးလွ (ငါ႐ို႕-ငါတို႔၊ ေလး-လည္း)
၃။ ကၽြဲၿခီရာမွာ ငါးကန္သား။ (ငါးကန္သား-ကဘီလူး၊ ၿခီ- ေျခ)
အေျဖ - နင္မဟုတ္လား ငါ့မယား။

၄။ ခ်ဥ္ေပါင္ပင္ နတ္စင္ေဆာက္လို႔ ရဖို႔လား။
အေျဖ - မင္းေအးမ ရည္းစားထားလုိ႔ ရဖို႔လား။ (ေအးမ- အစ္မ)

၅။ ဂယိုင္သီးလံုးလွ ပင္ထက္က်၊ မႊီးလွတႀကိဳင္ႀကိဳင္။ (ဂယိုင္သီး- မာလကာသီး)
အေျဖ - ခ်စ္ေတသူ မနီရ၊ လြမ္းလွတႀကိဳင္ႀကိဳင္။
အေျဖ - နင့္မွာလင္ရ ခ်စ္ဖို႔စ၊ လြမ္းလွမျပယ္ႏိုင္။

၆။ ေတာင္မွသခြား၊ အ႐ြက္ဖား။
အေျဖ - နင့္မွာ ရည္းစားမဟိလား။

၇။ ပ၀ါျဖဴ ပ၀ါပါး၊ ၾကက္သားထုပ္ေက စြန္းတတ္ေတ။
အေျဖ - တစ္ရြာသူ တစ္ရြာျခား၊ ရည္းစားထားေက လြမ္းရေရ။
၈။ ပင္လယ္ဆီးသီး ဆံုေလာက္ႀကီး၊ အသီးႀကြီက်ရွာမရ။ (ႀကြ-ီေႂကြ)
အေျဖ - ပ်ဥ္ေထာင္အိမ္ႀကီး အဟိုက္ႀကီး၊ သမီးဂုဏ္ျပ လင္မရ။

၉။ ဘူးကိုလို ယာမာစိုက္
အေျဖ - ငါ့ကိုလို ဆိုခလိုက္။
(ဆိုခလိုက္-ဆိုလာလွည့္ပါ၊ ေစ့စပ္လွည့္ပါ)

၁၀။ မင္းက်ီးပင္မ်ိဳ မထြက္လို၊ ရီခ်က္ေလာင္းလိုက္ပါ။ (ရီ-ေရ)
အေျဖ - ေက်ာင္းကလူပ်ိဳ မထြက္လုိ၊ စာကိုကမ္းလိုက္ပါ။

၁၁။ ေလးေထာင့္ပူ မကိုင္သာ၊ ေထာင့္မွာနဂါးနန္႔။
အေျဖ - ေလးကၽြန္းစၾကာ ပတ္လိုလာ၊ နင့္မွာရည္းစားနန္႔

၁၂။ ငခြက္ထဲက ပ၀ါျဖဴ။
အေျဖ - နင္နန္႔ငါနန္႔ သေဘာတူ။

၁၃။ ေသတၱာေသွ်ေဂ်ာင္ဂ်င္။
အေျဖ - ဆီးလိပ္ပီးပါ ေမာင္သွ်င္။

၁၄။ ေသတၱာေသွ် တစ္ေထာင္ေလာက္။
အေျဖ - ေမာင္ေယလာေက သိုင္းေခါင္ေလာက္။ (ေမာင္ေယ-ေမာင္ေလး၊ လူပ်ိဳေလး)

၁၅။ အပင္တစ္ရာ ႏြယ္လို႔လာ သီးခါတစ္လံုးတည္း။
အေျဖ - လူပ်ိဳေသွ်တစ္ရာ ႐ြာလည္လာ၊ ရခါ တစ္ေယာက္တည္း

၁၆။ အကာျပည့္ ၾကည့္႐ွဴး႐ွဴး။
အေျဖ - လူပ်ိဳပန္ေက စံပယ္ဖူး။

သခ်ၤာပန္း၀ွက္

၁။ က်ီးနန္႔သရက္ ေရာယွက္ပ်ံလီ သံုးရာ၀ီ၊ ၿခီမွာ ႏွစ္လံုး ေခါင္းတစ္လံုး။
က်ီးက ဇာမွ်ေကာင္၊ သရက္သီးက ဇာမွ်လံုး။ (က်ီး- ၾကက္တူေရြး၊ ၿခီ-ေျခ၊ ဇာမွ်၊ အဘယ္မွ်)
အေျဖ - က်ီး ၇၅-ေကာင္၊ သရက္သီး ၂၂၅-လံုး။

၂။ ၾကက္မ မပိန္ ၿခံဳ (ခ်ံဳ)ထက္နီ၊ ဥသည္ ၾကက္မ ခုနစ္မ၊ စားသည္ ဥေၾကာင္ ၁၂-ေကာင္၊ ကုန္ေအာင္က စား တစ္ဥထား။
အေျဖ - ၄၉-ဥ။

၃။ ခ်ဥ္ေပါင္ငါးခြက္ ဇြန္းႏွစ္လက္ကို ႐ြီထည့္။
အေျဖ - ခ်ဥ္ေပါင္တစ္ခြက္ ငါးတစ္ခြက္ျဖစ္၍ တစ္ခြက္ တစ္ေခ်ာင္းစီ ထည့္မည္။

၄။ ဘဲဥ ငါးဥကို လူႏွစ္ေယာက္စားျပ။
အေျဖ - ဘဲဥကို တစ္ေယာက္၊ ငါးဥကို တစ္ေယာက္စားသည္။

၅။ လူႏွစ္ေယာက္တြင္ တစ္ေယာက္၌ ၾကက္ဥ ၅၀-ရွိသည္။ က်န္တစ္ေယာက္၌ ၾကက္ဥ ၁၀-ဥ ရွိသည္။ ေစ်းတူ ေရာင္းရမည္။ အတူတူ ခြဲရမည္။ ေငြလည္း အတူတူရရမည္။
အေျဖ - ၾကက္ဥ ၅၀-ရွိေသာလူသည္ ေငြတစ္က်ပ္လွ်င္ ၇-ဥႏႈန္းျဖင့္ ခုနစ္က်ပ္ဖိုး ၄၉-ဥ ေရာင္း၍ တစ္ဥက်န္သည္။ ၾကက္ဥ ၁၀-လံုးရွိေသာ သူသည္ ေငြတစ္က်ပ္လွ်င္ တစ္ဥႏွဳန္းျဖင့္ ခုနစ္က်ပ္ဖိုးေရာင္းသည္။ သံုးဥက်န္သည္။ေနာက္တစ္ရက္တြင္ ၾကက္ဥေစ်း ႀကီး၍ တစ္ဥလွ်င္ သံုးက်ပ္ႏႈန္း ေရာင္းရသည္။ တစ္ဥက်န္သူက သံုးက်ပ္ရ၍ သံုးဥက်န္သူက ကိုးက်ပ္ ရသည္။ ႏွစ္ဦးလံုး ေငြ ၁၁-က်ပ္စီ အတူတူရၾကသည္။

၆။ ၀ါးတေထာင္မွာ ငွက္တစ္ေကာင္ နားျပပါ။
အေျဖ - ၀ါးတစ္လံုးကို ေထာင္ထားရာ ငွက္တစ္ေကာင္ နားပါသည္။

၇။ အေဘာင္ (အဘြား) ကန္မတစ္ေယာက္မွာ ႏွမ္းတစ္ဖ်ာ လွမ္းထားရာ အက်ႌမ်ား လာစား၏။ အေဘာင္က ေသာေသာညံညံ အသံပင္လည္း ၾကားယက္လား (ၾကားပါရဲ႕လား)ဟု ေျပာသည္။ ထိုအခါျမင္သူတစ္ေယာက္က ေရတြက္ၾကည့္ရာ ကီ်းႏွင့္ ဖို႔တူ တစ္ဖို႔၊ ဖို႔လတ္တစ္ဖို႔၊ ဖို႔စိတ္ ေက တစ္ဖို႔ ဖို႔ေသာ္လည္း တစ္ရာမျပည့္၊ အေဘာင္ ကန္းမကို ထည့္မွ တစ္ရာျပည့္မည္ ျဖစ္သည္။ (ဖို႔-အပံု၊ အစု၊ ေ၀စု)
အေျဖ - က်ီး ၃၆ေကာင္၊ ဖို႔တူတစ္ဖို႔ ၃၆-ေကာင္၊ ဖို႔လက္ တစ္ဖို႔ ၁၈-ေကာင္၊ ဖို႔စိတ္ေကတစ္ဖို႔ ၉-ေကာင္၊ အေဘာင္ကန္းမ ၁-ေယာက္ စုစုေပါင္း (၁၀၀)။

စုေဆာင္းသူတို႔၏ ရည္မွန္းခ်က္

ပန္း၀ွက္ကဗ်ာမ်ားကား ရခိုင္ေက်းလက္ေတာရြာေန ကေလးမ်ား၏ ေန႔စဥ္သံုးႏွဳတ္မွ ကစားစရာ ပစၥည္းတစ္မ်ိဳး ျဖစ္သည္။ ေျပးလႊားခုန္ေပါက္ ကစားရန္ အခြင့္မသာခ်ိန္၌ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး ဉာဏ္ စမ္းေမးျမန္း ေျဖဆိုေပ်ာ္ျမဴးရသျဖင့္ ယေန႔တိုင္ အသံုးတြင္ေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ဤပန္း၀ွက္ ကဗ်ာမ်ား မွာ ေက်း႐ြာအသီးသီး၌ ျပန္႔က်ဲေနသည္။ ယင္းတို႔ကို စုစည္း၍ စာအုပ္ထုတ္ေ၀ႏိုင္လွ်င္ ကေလးတို႔ကို အက်ိဳးျပဳမည္ ေသခ်ာသည္။ စာေပဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကိုလည္း ဧကံအေထာက္အကူျပဳမည္ ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျပည္အႏွံ႔ ျပန္႔က်ဲေနေသာ ယင္းသဘာ၀ပန္းမ်ားကို စုစည္းရန္ကား စင္စစ္မလြယ္ကူလွေခ်။ သို႔ေသာ္ျငားလည္း ကၽြႏု္ပ္တို႔ကဲ့သို႔ တျခားပန္းစုေဆာင္းသူ သုေတသီပုဂိၢဳလ္အခ်ိဳ႕ (အသွ်င္
စကိၠႏၵ၊ အသွ်င္ပညာစာရ)တို႔ႏွင့္ကား အဆက္အသြယ္ရထားၿပီးျဖစ္သည္။ ယင္းပုဂိၢဳလ္တို႔က ၎တို႔ စုေဆာင္းထားေသာ ပန္း၀ွက္ကဗ်ာမ်ားကို စာအုပ္ထုတ္လိုက ထုတ္ႏိုင္ရန္ ၾကည္ျဖဴစြာ ခြင့္ျပဳထားၿပီး လည္း ျဖစ္သည္။ စာအုပ္ျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္သာ ကၽြႏု္ပ္တို႔ ဆက္လက္ႀကိဳးပမ္း ရမည္ ျဖစ္သတည္း။

ေမာင္ဗသိန္း
 
ရခိုင္သဟာယ (၂)၊ ၁၉၆၆