ျမန္မာ့ဒဂၤါးသမိုင္း - သန္း၀င္းလွိဳင္

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၂ဝဝဝ ေက်ာ္မွစ၍ ဒဂၤါးမ်ားကို အသုံးျပဳၾကသည္ ဆိုသည္။ ျမန္မာ တို႔သည္ ဒဂၤါးဟူေသာ ေဝါဟာရကို ပါဠိစကားလုံး “ဋကၤ" မွ ထုတ္ယူသုံးစြဲသည္ဟု အဆို႐ွိသည္။ “ဘုရင့္ တံဆိပ္ လက္ရာ႐ွိေသာေငြေၾကး”ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ အခ်ိဳ႕ကလည္း ျမန္မာအေခၚ ဒဂၤါးသည္ သကၠတ ဘာသာ “တကၤ” ဟူေသာ စကားလုံးမွ ေ႐ြ႕ေလ်ာလာသည္ဟု ဆိုသည္။

ဒဂၤါး ဟူေသာ ေဝါဟာရသည္ ျမန္မာစကား အသုံးအႏွဳန္းထဲ၌သာမက စာေပ ကဗ်ာ လကၤာတို႔၌ပင္ ပါ ဝင္ေနသျဖင့္ ျမန္မာတို႔ နားရည္ဝေနသည္မွာ ၾကာၿပီျဖစ္သည္။ ျမန္မာလကၤာဆရာႀကီး ဖိုးသူေတာ္ဦးႏု၏ အလကၤာတစ္ခုတြင္ “ဒဂၤါး - ဒဂၤါး အရင္းစကားမွာ ဘဂၤလားအေခၚ မ်က္ႏွာပြင့္ေဆး သူပါလွ်င္ ရင္ေအးေစ တတ္တာမို႔ အႏုေဆးလို႔လဲ ေခၚေလာက္ပါရဲ႕” ဟူ၍ ေတြ႔ရေလသည္။

ထို႔ထက္ ေ႐ွးက်ေသာ ကဗ်ာတစ္ခုမွာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉၁၂ ခုႏွစ္တြင္ နန္းတက္ေသာ ဟံသာဝတီ ဆင္ျဖဴ ႐ွင္မင္းတရားလက္ထက္ ‘႐ွင္ကုမာရကႆပ’ ေရးသားေသာ (ဓမၼရာသီပ်ိဳ႕)တြင္ “ဆန္းၾကယ္တင့္အပ္ တံဆိပ္ ခတ္ သား က်ပ္ - မတ္ - မူး - ပဲ သုံးစြဲဖြယ္မူ ဒဂၤါးျပဳ၍ အကုေဋမွ်ရာမကသား” ဟု စပ္ဆိုထားသည္ကို ေတြ႔ ရသည္။

ဒဂၤါးႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမန္မာအဘိဓါန္အက်ဥ္းခ်ဳပ္ အတြဲ၂ (ဆ-န)၌ “တံဆိပ္ခတ္ႏွိပ္၍ အေလးခ်ိန္ႏွင့္ တန္ဖိုး သတ္မွတ္ကာ သြန္းလုပ္ထားေသာ ေ႐ႊ ေငြ စသည့္ သတၳဳျပား” ဟု အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေတြ႔႐ွိေသာ ေ႐ွးအက်ဆုံး ျမန္မာ ဒဂၤါးမွာ ပ်ဴမင္းမ်ားေခတ္က သုံးစြဲခဲ့ေသာ ပ်ဴဒဂၤါးမ်ား ျဖစ္ သည္။ ပ်ဴတို႔၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဗိႆႏိုး၊ သေရေခတၱရာႏွင့္ ဟန္လင္းႀကီးတြင္ ေငြဒဂၤါးမ်ားကို ေတြ႔႐ွိရသည္။ ၎ပ်ဴတို႔ သုံးစြဲသည့္ ေ႐ႊႏွင့္ေငြဒဂၤါးတို႔၏ ပုံသဏၭာန္မွာ လျခမ္းသဏၭာန္ ႐ွိသည္ဟု ထန္ေခတ္တြင္ ေရးသား ထားေသာ တ႐ုတ္သမိုင္း၌ ေဖၚျပပါရွိေလသည္။ ပ်ဴဒဂၤါးသည္ ပ်ဴယဥ္ေက်းမွဳေခတ္၏ အလွရတနာ တစ္ပါးျဖစ္သည္။ ပ်ဴဒဂၤါးသည္ ယေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌သာ မဟုတ္ ကမာၻတြင္လည္း တန္ဖိုးႀကီးမား လွေသာ ေ႐ွးေဟာင္းပစၥည္းတစ္ခု ျဖစ္ေလသည္။ ပ်ဴဒဂၤါး၏ လွပမွဳႏွင့္ ထူးျခားလွေသာ သေကၤတမ်ားမွာ တန္ဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ေန၏။ ပ်ဴဒဂၤါး၏ ဝိေသသ လကၡဏာကို ယေန႔တိုင္ မည္သူမွ် တိက်တပ္အပ္စြာ မေျပာႏိုင္ေသးေပ။

ပ်ဴ ယဥ္ေက်းမွဳေခတ္ကား မ်ားစြာ က်ယ္ျပန္႔လွသည္။ ပ်ဴႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ ဒြါရဝတီႏွင့္ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမွဳေခတ္ မ်ားတြင္လည္း ပ်ဴယဥ္ေက်းမွဳ အမွတ္အသားမ်ား ေရာေႏွာေနေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိရသည္။ ဒြါရဝတီဒဂၤါးႏွင့္ ရခိုင္ဒဂၤါးတို႔တြင္ ပ်ဴေခတ္ယဥ္ေက်းမွဳ အမွတ္အသားမ်ား ေတြ႔႐ွိေနရျခင္းျဖင့္ ပ်ဴယဥ္ေက်းမွဳ၏ ၾသဇာ က်ယ္ျပန္႔လွေၾကာင္း သိသာႏိုင္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ ပ်ဴလူမ်ိဳးတို႔သည္ ေငြဒဂၤါးမ်ားကို ေငြေၾကးလဲလွယ္ေရး မ႑ိဳင္အျဖစ္ အသုံးမျပဳဘဲ အေဆာင္အဖြဲ႔သေဘာမ်ိဳး အျဖစ္သာ အသုံးျပဳခဲ့ဟန္ တူေပသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ပ်ဴဒဂၤါးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဗိႆႏိုးတြင္ ႏွစ္မ်ိဳး၊ ဟန္လင္းတြင္သုံးမ်ိဳး၊ သေရေခတၱရာတြင္ ေလး မ်ိဳး ေတြ႔ရသည္။ ယင္းမ်ိဳးကြဲမ်ားမွ လကၡဏာမ်ားမွာလည္း မ်ားျပားလွေပသည္။ ပ်ဴဒဂၤါးမ်ားတြင္ ခ႐ုသင္း၊ သြတၱိလာ၊ ဥကင္၊ စၾကာ၊ ဝရဇိန္၊ ယစ္ပလႅင္၊ သီရိဝစၦ၊ ေန၊ လသဏၭာန္ တက္ေနဝန္းႏွင့္ နကၡတ္ ၂၇ လုံးစီ ပါ႐ွိသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အ႐ြယ္အစားမွာ မတ္ေစ့မွ က်ပ္ျပားအ႐ြယ္အထိ ႐ွိသည္။ ေခတ္အားျဖင့္ မူ ေအဒီ ၄ဝဝ-၅ဝဝ အတြင္း အသုံးျပဳခဲ့ပုံရသည္။

ပုဂံေခတ္သုံး ဒဂၤါးမ်ားကိုမူ ယေန႔တိုင္ မေတြ႔ရေသးေပ။ ပ်ဴဒဂၤါးမ်ားေရာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေ႐ွးအက်ဆုံးေသာ ဒဂၤါးမွာ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျပည္တြင္ ဒဂၤါးမ်ားကို အသျပာေငြေၾကးအျဖစ္ အသုံးျပဳရန္အတြက္ လည္းေကာင္း၊ အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာပိုင္ဆိုင္မွဳကို ေဖာ္ညႊန္းရန္လည္းေကာင္း၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ ေအဒီ-၄ ရာစု ေလာက္ကပင္ခတ္ႏွိပ္သုံးစြဲလာခဲ့ၾကသည္။ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားကိုအၾကမ္းအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္သည္။ ယင္းတို႔မွာ စာထိုးမထားေသာ ဒဂၤါးႏွင့္ စာထိုးထားေသာ ဒဂၤါးမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။

ေလးရာစုေလာက္က ခတ္ႏွိပ္သည္ဟု မွန္းဆရေသာ ဒဂၤါးမ်ားတြင္ စာထိုးမထားေခ်။ သို႔ရာတြင္ ယင္းတို႔၌ မဂၤလာႏွင့္ ျပည့္စုံေသာ သရုပ္ေဖာ္ပုံမ်ား ပါ႐ွိသည္။ ယင္းပုံမ်ားသည္ ဘုရင္စနစ္ႏွင့္ ေလ်ာက္ပတ္ၿပီးလွ်င္ တုိင္းျပည္ဝေျပာသာယာေရးကို ရည္ညႊန္းေသာပုံမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားမွာ ေငြဒဂၤါးမ်ားျဖစ္ၿပီး အႀကီးအေသး ႏွစ္မ်ိဳးစလုံး ေတြ႔ရသည္။

သကၠရာဇ္ ေအဒီ - ၅ ရာစုမွ ေအဒီ ၁ဝဝဝ အထိ ထုတ္လုပ္အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားတြင္ ေ႐ွ႕ဘက္၌ မင္းဆက္၏ တံဆိပ္ေတာ္ျဖစ္ေသာ ႏြားလား ဥႆဘႏွင့္ ယင္း၏အထက္၌ သြန္းထုတ္လုပ္ေသာ မင္း၏အမည္ ပါ႐ွိသည္။ အသုံးျပဳခဲ့ေသာ အကၡရာမ်ားမွာ ျဗဟၼီပြား အကၡရာမ်ား ျဖစ္သည္။ ေက်ာဘက္တြင္မူ ကနဦး ဒဂၤါးမ်ားတြင္ ပါ႐ွိသည့္ မဂၤလာႏွင့္ ျပည့္စုံေသာ သ႐ုပ္ေဖာ္ပုံမ်ား ပါ႐ွိေလသည္။

ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား၏ ေ႐ွ႕ဘက္၊ ေက်ာဘက္မ်ားတြင္ ပါ႐ွိသည့္ပုံမ်ားသည္ ေအဒီ ၅ရာစု မွ  ၁ဝဝဝ အထိ ႏွစ္ေပါင္း ငါးရာတိုင္ေအာင္ အေသးအဖြဲ႔ ေျပာင္းလဲျခင္းမွအပ ထူးကဲစြာ ေျပာင္းလဲျခင္း မ႐ွိဘဲ တည္တန္႔ခဲ့သည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားသည္ ေငြသားဒဂၤါးမ်ားျဖစ္ၿပီး တစ္က်ပ္၊ ငါးမူး၊တစ္မတ္၊ တစ္မူးအ႐ြယ္မ်ားအျဖစ္ အ႐ြယ္အစား အမ်ိဳးမ်ိဳး ထုတ္လုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထုတ္လုပ္ခဲ့ေသာ ေစတီကိုလုိက္၍ ယင္းဒဂၤါးမ်ားကို ေဝသာလီေခတ္ ဒဂၤါးမ်ားဟု ေခၚေ၀ၚၾကသည္။

ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံထုတ္ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ အေျခခံအားျဖင့္ တူညီေသာ္လည္း ကိုယ့္တံဆိပ္ ကိုယ့္အမွတ္အသားႏွင့္ကို သြန္းေလာင္း ထုတ္လုပ္ထားေၾကာင္းကို ယင္းဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ျခင္း အားျဖင့္ ထင္႐ွားစြာ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ေပသည္။

ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားတြင္ အေစာဆုံး သြန္းလုပ္သုံးစြဲခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမွာ မဂၤလာ လကၡဏာပုံမ်ားျဖစ္ေသာ ခ႐ုသင္း တစ္ဖက္၊ သီရိဝစၦလကၡဏတစ္ဖက္ ပါ႐ွိေသာ ဒဂၤါးျဖစ္သည္။ သုေတသီ “ဂၽြန္စတငး္” (E.H.Johnston) က သူျပဳစုခဲ့ေသာ  Some Sanstrit Inscriptions of Arakan စာအုပ္တြင္ ေရးသား ေဖာ္ ျပထားသည္။

ေဝသာလီဒဂၤါးမ်ားေနာက္၌ အေစာဆုံးေတြ႔ရေသာ ရခိုင္ဒဂၤါးမွာ စူလမဟာရာဇာ ဒဂၤါးပင္ျဖစ္သည္။ ဤဒဂၤါးမွစ၍ မဂၤလာအမွတ္အသား လကၡဏာပုံမ်ား မပါေတာ့ေခ်။ ရခိုင္ရာဇဝင္တြင္ ဤအမည္ခံယူေသာ မင္းကို ႐ွာေဖြရာ၌ ေဝသာလီေႏွာင္းေခတ္ ေနာက္ဆုံးမင္း၏ အမည္ကိုသာ ေတြ႔ရသည္။ ယင္းမင္းမွာ ရာဇဝင္အလိုအရ စူလစျႏၵားမင္းပင္ ျဖစ္သည္။ သကၠရာဇ္ ၉၅၇ ေအဒီတြင္ တေကာင္း၊ ျပည္၊ သင္းတြဲၿမိဳ႕မွ အျပန္ ေမာ္တင္စြန္း-နဂါးရစ္အငူတြင္ သေဘၤာပ်က္၍ နတ္႐ြာစံခဲ့သည္။ အဆိုပါ ဒဂၤါး၏္ ေ႐ွ႕ဘက္တြင္ စူလမဟာရာဇာဟူ၍ ျမန္မာအကၡရာျဖင့္ ေရးထိုးထားၿပီးလွ်င္ ေက်ာဘက္တြင္ နာဂရီ အကၡရာျဖင့္ ခတ္ႏွိပ္ ထားသည္။ သကၠရာဇ္ ေရးထိုးမထားေခ်။

ယင္းေနာက္ သြန္းလုပ္ခဲ့သည္ဟု မွန္းဆရေသာ ဒဂၤါးမွ ေလာင္းၾကက္ေခတ္ (၁၂၅ဝ-၁၄ဝ၄) မင္းထီး ဘုရင္လက္ထက္က ယင္းမင္း၏ ဦးရီးေတာ္အမည္ျဖင့္ သကၠရာဇ္ပါ ေရးထိုး၍ ထုတ္ေဝေသာ ဒဂၤါးျဖစ္ သည္။ ေ႐ွ႕ဘက္၌ ျမန္မာအကၡရာျဖင့္ ၆၆ဝ နရာဓိပတိဦးရီးေတာ္ မဟာနႏၱဘယ ဟူ၍ ခတ္ႏွိပ္ထား ၿပီး လွ်င္ ေက်ာဘက္တြင္ နဂရီအကၡရာျဖင့္ စာခတ္ႏွိပ္ထား႐ွိသည္။ ေလာင္းၾကက္ေခတ္တြင္ နာမည္ေက်ာ္ ၾကားဆုံးမင္းမွာ မင္းထီးဘုရင္ပင္ ျဖစ္သည္။

ေလာင္းၾကက္ေခတ္၏ ေနာက္ဆုံးမင္းမွာ နရမိတ္လွေခၚ မင္းေစာမြန္ျဖစ္သည္။ ယင္းမင္းသည္ မင္းထီး ဘုရင္၏ ျမစ္ပင္ျဖစ္သည္။ မင္းေစာမြန္သည္ ေျမာက္ဦးေခတ္မင္းဆက္၏ ပထမဆုံးေသာ မင္းလည္း ျဖစ္ သည္။

ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ေခတ္သည္ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၄၃ဝ မွ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၄ ႏွစ္ ႐ွည္ၾကာ ခဲ့သည္။ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ေပါင္း ၄၈ ဆက္ ႐ွိသည္။ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္၏ ေနာက္ဆုံးမင္းမွာ မဟာ သမၼတရာဇာ ေခၚ အေဂၢါပုညာေဇာရာဇာ ျဖစ္သည္။

ေျမာက္ဦးေခတ္ ေစာေစာပိုင္းက သုံးစြဲခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမ်ားတြင္ ကူဖစ္(Kufic) ဗ်ည္းသို႔မဟုတ္ လက္ေရး ကြန္႔ထားေသာ ပါ႐ွန္ဗ်ည္းမ်ားျဖင့္ ေရးထိုးထားသည့္ ကလီမာတစ္ဖက္ပါ ဒဂၤါး (၇) မ်ိဳးကို ေတြ႔ရ သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ဒဂၤါးမ်ားတြင္ သကၠရာဇ္မ်ား ေရးထိုးထားေသာ္လည္း ဖတ္႐ူႏိုင္ရန္ ယင္းေခတ္သုံး ဂဏန္းမ်ားကို သိရန္ လိုအပ္သည္။ ေျမာက္ဦးဒဂၤါးမ်ားမွာ အ႐ြယ္အားျဖင့္  ၂ဒသမ ၈ စင္တီမီတာမွ ၃ စင္တီမီတာအခ်င္းထိ ႐ွိ၍ အေလးခ်ိန္အားျဖင့္ ၁၀ ဂရမ္၀န္းက်င္တြင္ တစ္မ်ိဳးႏွင့္ ၇ ဒသမ ၅ ဂရမ္ ၀န္းက်င္တြင္ တစ္မ်ိဳး ေတြ႔ရသည္။ က်ပ္ျပည့္ဒဂၤါးမ်ားမွာ အ႐ြယ္အားျဖင့္ အခ်င္း ၃ စင္တီမီတာ ႏွင့္ အေလးခ်ိန္ ၁၀ ဂရမ္ ႐ွိသည္။

ေ႐ွးေခတ္ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားသည္ ေက်ာက္စာပါ မင္းမ်ား၏ အမည္မ်ားကို အတည္ျပဳေပးသည္သာမက ပ့ံပိုးမSKလည္း ေပးသည္။ ရခိုင္သမိုင္းအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ အေထာက္အထားမ်ားကိုလည္း ေပး သည္။

ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ မေ႐ွးမေႏွာင္းမွာပင္ ဟံသာဝတီ ဆင္ျဖဴ႐ွင္လက္ထက္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉ဝဝ ေက်ာ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၄ဝ ခန္႔) တြင္ မြန္ ခဲဒဂၤါးမ်ား ေပၚခဲ့သည္။ မြန္ဒဂၤါးမ်ားကို ဟံသာဝတီဒဂၤါး ဟုလည္း ေခၚဆို ၾကသည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားတြင္ ဟံသာ၀တီ၏ အမွတ္အသားျဖစ္ေသာ ဟသၤာ႐ုပ္ကို ခတ္ႏွိပ္ထားသည္။

‘ဆာအာသာပီဖယ္ယာ’၏ Coins of Arakan ,Pegu, and Burma “ရခိုင္ ၊ပဲခူးႏွင့္ ျမန္မာျပည္မွ ဒဂၤါးမ်ား အေၾကာင္း” စာအုပ္၌ ပဲခူးအနီး စစ္ေတာင္းအရပ္မွ ခ႐ုသင္းႏွင့္ ဥကင္ပုံ၊ သို႔မဟုတ္ ဘီးတပ္ရထား ပုံပါေသာ ဒဂၤါးေဟာင္းမ်ား ေတြ႔႐ွိရေၾကာင္းကို ဓါတ္ပုံႏွင့္တကြ ေဖာ္ျပထားသည္။ ယင္းအျပင္ တနသၤာရီ နယ္ဘက္မွလည္း သံျဖဴႏွင့္ခဲစပ္၍ ျပဳလုပ္ထားေသာ ထိုးတံဆိပ္ ဒဂၤါးေဟာင္းမ်ားကို ေတြ႔႐ွိရသည္ ဟု ေဖာ္ျပသည္။ ထို ထိုးတံဆိပ္ ဒဂၤါး၏ ေက်ာဘက္တြင္ (ေဟာသူခံတာဂရံ) ဟူေသာ ပါဠိဘာသာပါ႐ွိ၏။ ပါဠိကို ဖယ္ယာက ၿငိမ္းခ်မ္း၍ သုခအေပါင္းႏွင့္ ျပည့္စုံေသာ ဌာန ဟု အဓိပၸာယ္ ျပန္ဆိုထားသည္။

ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္မ်ား လက္ထက္တြင္ ဒဂၤါးသုံးစြဲေၾကာင္း မွတ္သားရေသာ္လည္း ပုံသဏၭာန္ အေန အထားကိုမူ အမွတ္အသား မ႐ွိေခ်။ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ျဖစ္ေသာ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၁၄ဝ ေက်ာ္ ျမန္မာဒဂၤါးမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။

ဘိုးေတာ္ဘုရားသည္ ၿဗိတိသွ် အေ႐ွ႕အိႏိၵယကုမၸဏီ၏ ကိုယ္စားလွယ္ ကပၸတိန္ေကာ့ ယူေဆာင္လာေသာ ဒဂၤါးမ်ားကို သြန္းလုပ္ေစသည္။ ထို႔ေနာက္ အဂၤလန္ျပည္မွ ဆက္သေသာ ဒဂၤါးသြန္းစက္ျဖင့္ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၁၄၃ ခုႏွစ္ နယုန္လဆုတ္ တစ္ရက္ေန႔မွစ၍ အမရပူရ ေ႐ႊၿမိဳ႕ေတာ္၌ စတင္ သြန္းလုပ္သည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္၌ သြန္းလုပ္ေသာ ဒဂၤါးမ်ားအနက္ ေငြျဖင့္ သြန္းေသာ ဒဂၤါးမွာ တစ္ဖက္တြင္ ဘိုးေတာ္ဘုရား နံေတာ္သင့္ တနလၤာက်ား႐ုပ္ သဏၭာန္ပါ႐ွိ၍ တစ္ဖက္တြင္ ၁၁၄၆ ခု အမရပူရ ဆင္ျဖဴမ်ား ႐ွင္ႏိုင္ငံ ဟုစာတမ္းထိုးထားသည္။ ေၾကးျဖင့္သြန္းေသာ ဒဂၤါးမ်ားမွာ တစ္ဖက္တြင္ နံေတာ္သင့္ တနလၤာ က၀ဂ္ အဆုံး ၆ အနား ပတ္လည္ကိုထူ၍ ငါး႐ုပ္ဖိုမႏွစ္ေကာင္ သဏၭာန္ပါ႐ွိၿပီးလွ်င္ အနား ပတ္လည္၌ ဗိႏၶဳေျပာက္မ်ားႏွင့္ တကြ တစ္ဖက္တြင္ ဘိုးေတာ္ဘုရား နန္းတက္ေသာ ႏွစ္ကို အစြဲျပဳ၍ ၁၁၄၃ တပို႔တြဲလျပည့္ေက်ာ္ ၁၄ ရက္ ဟူေသာ စာတမ္းပါ႐ွိေလသည္။ ထိုေၾကးဒဂၤါးမ်ားကို ၁၁၇၄ ခုႏွစ္ တြင္ ျပန္လည္႐ုတ္သိမ္းလိုက္သျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၈ ႏွစ္သာ သုံးစြဲသည္။ ယင္းဒဂၤါးႏွစ္မ်ိဳးကို အမရပူရေခတ္ ဒဂၤါး ဟု ေခၚဆိုၾကသည္။ ယင္း ဒဂၤါး၂ မ်ိဳးအျပင္ ေ႐ႊျပည္စိုး တံဆိပ္ေတာ္ ေငြဒဂၤါးႏွင့္ ေၾကးဒဂၤါးမ်ားလည္း သုံးစြဲခဲ့ေသးသည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ ဒဂၤါးမ်ားမွာ တစ္က်ပ္သုံး၊ ငါးမူးသုံး၊ တစ္မတ္သုံး ၊ တစ္မူးသုံး ဟူ၍ ႐ွိေလသည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္တြင္ ျမန္မာဒဂၤါး၊ ရခိုင္ဒဂၤါး ၊ ေဝသာလီဒဂၤါး၊ ကုလားဒဂၤါးဟူ၍ ဒဂၤါး ၄ မ်ိဳး ႐ွိသည္။

ေ႐ႊဘိုမင္းတရားလက္ထက္တြင္ သြန္းလုပ္ေသာ ေငြဒဂၤါးမ်ားမွာ တစ္ဖက္က လဝန္းႏွင့္ ယုန္႐ုပ္၊ တစ္ဖက္ က ပဒုမၼာၾကာပန္းပုံကို ႐ိုက္ႏွိပ္ထားသည္။

ပုဂံမင္းလက္ထက္ထုတ္ ဒဂၤါးမ်ားမွာမူ တစ္ဖက္တြင္ ေ႐ႊျပည္စိုးတံဆိပ္ ခတ္ႏွိပ္၍ တစ္ဖက္တြင္ သာသနာႏွစ္ ၂၃၉၀ ဟု ေရးထိုးထားသည္။ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္တြင္ ဒဂၤါးသြန္းစက္႐ုံကို မႏၱေလးေနျပည္ေတာ္ နန္းၿမိဳ႕ေတာ္အတြင္း ဗဟိုရ္စင္ ေျမာက္ဘက္၌ ေဆာက္လုပ္၍ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၇ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၉ ရက္ေန႔တြင္ ဒဂၤါးသြန္းစက္႐ုံကို ဖြင့္လွစ္ကာ ဒဂၤါးမ်ားကို စတင္ သြန္းလုပ္ခဲ့ေလသည္။

ယင္းဒဂၤါးစက္႐ုံမွ ေ႐ႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ၊ သံျဖဴႏွင့္ ခဲဒဂၤါးမ်ား ထုတ္လုပ္ခဲ့ရာ ေဒါင္းတံဆိပ္က်ပ္သုံး ေငြဒဂၤါးမ်ားကို မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္သကၠရာဇ္ ၁၂၁၄ ခုႏွစ္၌ ခတ္ႏွိပ္၍ ထုတ္လုပ္ခဲ့သည္။ မင္းတုန္းမင္းႏွင့္ သီေပါမင္းတို႔ လက္ထက္ ယင္းစက္႐ုံမွ ထုတ္လုပ္ခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမ်ား တန္ဖိုးမွာ ခန္႔မွန္းေျခအားျဖင့္ ၂၈ သန္းေက်ာ္ ခန္႔ ႐ွိေလသည္။

မင္းတုန္းမင္း လက္ထက္က ေငြသားျဖင့္ သြန္းလုပ္ခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမ်ားမွ တစ္က်ပ္၊ ငါးမူး၊ တစ္မတ္၊ တစ္မူး၊ တစ္ပဲ ေပါင္း ငါးမ်ိဳး ႐ွိသည္။ ေငြဒဂၤါးမ်ားတြင္ တစ္ဖက္၌ တံဆိပ္ေတာ္ဟူေသာ စာတမ္းႏွင့္ ေဒါင္း႐ုပ္ ပါ႐ွိၿပီးလွ်င္ တစ္ဖက္တြင္ ရတနာပုံ ေနျပည္ေတာ္ ဟူေသာ စာတမ္းကို ပန္းေခြျဖင့္ အနားပတ္ လည္ ေခြထားသည္။ ပန္းေခြ အၾကားတြင္ ၁ သုံး ဒဂၤါး ၁၂၁၄ ဟူေသာ စာတမ္း ထည့္သြင္းထား သည္။ ေဒါင္းတံဆိပ္ေၾကးဒဂၤါးမွာ ေဒါင္း႐ုပ္ေအာက္မွ သြန္းေသာ သကၠရာဇ္ ၁၂၂၇ ႏွင့္ တစ္ဖက္တြင္ ရတနာပုံ ေနျပည္ေတာ္ႏွင့္ ၁ပဲသုံး ဒဂၤါး၏ ေလးပုံတစ္ပုံ ဟူေသာ စာတမ္းပါ႐ွိသည္။

ထိုဒဂၤါးမ်ားအျပင္ ၁၂၂၈ ခုႏွစ္ ပန္းေခြႏွင့္ ရတနာပုံေနျပည္ေတာ္ စာတမ္း ပါ႐ွိေသာ ျခေသၤ့ဒဂၤါးမ်ား၊ ယုန္႐ုပ္သ႑ာန္ေအာက္မွ သကၠရာဇ္ ၁၂၃၁ တစ္ဖက္က ေၾကးနီဒဂၤါးစပ္ေလးပုံတစ္ပုံဟူေသာ စာႏွင့္ပန္း ပါေသာ ယုန္ဒဂၤါး၊ ထိုးနယား႐ုပ္ႏွင့္ထိုးနယားတံဆိပ္ေတာ္ဟူေသာ စာႏွင့္ တစ္ဖက္က တစ္မူးသုံး၏ ႐ွစ္ပုံ တစ္ပုံစာတမ္း၊ ယင္းစာတမ္းေအာက္မွ ပန္းေခြ၊ ယင္းပန္းေခြေအာက္မွ ၁၂၄၀ စာတမ္းပါေသာ ထိုးနယား ဒဂၤါးမ်ားကိုလည္း သြန္းလုပ္ေသးသည္။

မင္းတုန္းမင္းသည္ ဒဂၤါးအတတ္ပညာသင္ယူရန္ ပညာေတာ္သင္မ်ားကိုလည္း ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသို႔ ေစ လႊတ္ေသး၏။

ထို႔ေနာက္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ တတိယစစ္ပြဲသည္ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြား၍ အဂၤလိပ္တို႔ သိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ ဒဂၤါးစက္႐ုံ႐ွိ ေငြဒဂၤါး ခုႏွစ္ပုံမ်ားကို လိုခ်င္သူတို႔ ေကာက္ငင္ကာ ဆြဲယူသြားၾကသျဖင့္ ကစဥ့္ကလ်ား ျဖစ္ သြားေလသည္။ ထို႔ေနာက္ ေဒါင္းဒဂၤါးမ်ားကို တရားဝင္ေငြအျဖစ္ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္အထိ ဆက္လက္သုံးခြင့္ ျပဳ ထားေသာ အခါမွ မဟာ၀န္႐ွင္ေတာ္မင္းႀကီးသည္ ေဒါင္းဒဂၤါး ညွပ္ပုံမ်ားကို သတိရ၍ စစ္ေၾကာသိမ္း ဆည္းရန္ သက္ဆိုင္ရာတို႔သို႔ ဆင့္ဆိုေလသည္။ စစ္သုံ႔ပန္းပစၥည္းမ်ား ထုခြဲေရာင္းခ်ေရး တာ၀န္ခံ လက္ဖနင္ကာနယ္ဒဗလ်ဴဘီ ဘတ္္ဂ်င္၏ အစီရင္ခံစာအရေသာ္ ေဒါင္းဒဂၤါးက်ပ္သုံးႏွင့္ ငါးမူးသုံးညွပ္ပုံေပါင္း (၇၆) ခုကို အျခားသိမ္းရ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္အတူ နန္းေတာ္အတြင္းတြင္ပင္ ေလလံတင္ေရာင္းခ်လိုက္ေၾကာင္း က်သုံးဒဂၤါးညွပ္ပုံေပါင္း ၁ဝ ခုစီပါေသာ ေသတၱာ ၁၅ လုံးကို ၿဗိတိသွ် စစ္တပ္မွ အရာ႐ွိႀကီးမ်ားက ဝယ္ယူ သြားၾကေၾကာင္း၊ထို႔ျပင္သရက္ၿမိဳ႕႐ွိ အရာ႐ွိႀကီးမ်ားထံသို႔လည္း ညွပ္ပုံတစ္ေသတၱာ ေရာင္းလိုက္ေၾကာင္း သိရပါသည္။ ယင္းသို႔ အမ်ားသူတကာလက္သို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေရာက္႐ွိသြားေသာညွပ္ပုံတို႔မွာမည္ေ႐ႊ႕မည္မွ် ႐ွိေလ သည္ဟူ၍ တိတိက်က် သိ႐ွိႏိုင္ရန္ လည္းေကာင္း၊ ျပန္လည္သိမ္းဆည္းရန္ လည္းေကာင္း မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေၾကာင္း မဟာ ဝန္႐ွင္ေတာ္မင္းႀကီးက မွတ္ခ်က္ေရးသားထား ပါသည္။ ယင္းေနာက္ ဒဂၤါး စက္႐ုံကို နန္းၿမိဳ႕တြင္း႐ွိ ေသနတ္ စက္႐ုံႏွင့္အတူ စတာလင္ေငြေပါင္း ၂၄ဝ တန္ဖိုးျဖတ္၍ အဖိုးေငြ ၁ဝဝဝ က်ပ္ႏွင့္ ေရာင္းရန္ေၾကညာေလသည္။ မည္သို႔မည္ပုံ အေရာင္းအဝယ္ျဖစ္သည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ မည္သို႔ ထုခြဲ႐ွင္းလင္းလိုက္သည္ကို အတိအက် အေထာက္အထား မေတြ႔ရေသးေပ။

ၿဗိတိသွ်ေခတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံဒဂၤါးမ်ားကိုမူကား အဂၤလန္ျပည္တြင္ သြန္းလုပ္ေလသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအား အိႏိၵယျပည္၏ ျပည္နယ္တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္က ျမန္မာႏိုင္ငံသုံး ဒဂၤါးမ်ားသည္ အိႏိၵယႏိုင္ငံသုံး ဒဂၤါးမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔လက္ထက္၌ ထုတ္ေဝခဲ့ေသာ ဒဂၤါးမ်ားတြင္ တစ္ဖက္၌ ၿဗိတိသွ် အင္ပါယာအ႐ွင္ဘုရင္၊ ဘုရင္မမ်ား၏ ပုံမ်ားႏွင့္ ထိုပုံမ်ားႏွင့္ ထိုပုံမ်ားေအာက္တြင္ ဒဂၤါး ထုတ္ေဝေသာႏွစ္ ပါ႐ွိ၍ အျခားတစ္ဖက္ တြင္ ဒဂၤါး၏တန္ဖိုးကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ေရးသား ထား သည္။ ႏိုင္ငံတိုင္း လိုလို၌ပင္ သက္ဆိုင္ရာ တံဆိပ္မ်ား ခတ္ႏွိပ္၍ ေၾကး၊ ေငြ၊ ေ႐ႊ ၊နစ္ကယ္စေသာ သတၳဳမ်ားျဖင့္ ဒဂၤါးမ်ား သြန္းလုပ္ အသုံးျပဳၾကသည္။

လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသုံး ဒဂၤါးမ်ားတြင္ တစ္ဖက္၌ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဟူေသာ စာတမ္းႏွင့္ ျခေသ့ၤထိုင္ေနဟန္ ပါ႐ွိ၏။ ယင္းေခတ္မွ ဒဂၤါးထုတ္ေ၀ေသာ ႏွစ္ကို ေရးထိုးထား၏။ အျခား တစ္ဖက္တြင္ ကႏုတ္ပန္းေခြႏွင့္ ပန္းေခြအၾကားတြင္ ဒဂၤါး၏ တန္ဖိုးကို ေရးထိုးထား၏ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၏ ေငြေၾကးစနစ္ကိုလည္း က်ပ္၊ ပဲ ၊ ပိုင္စနစ္မွ က်ပ္ၾကား စနစ္သို႔ ေျပာင္းလဲလိုက္ရာ က်ပ္ဒဂၤါးမွာ မေျပာင္းလဲေသာ္လည္း ပဲပိုင္ေစ့မ်ားကို မသုံးေတာ့ဘဲ ျပား ၅ဝ၊ ျပားအစိတ္၊ ဆယ္ျပား၊ ငါးျပားႏွင့္ တစ္ျပားေစ့မ်ားကို ျခေသၤ့႐ုပ္မ်ားျဖင့္ပင္ သြန္းလုပ္ခဲ့ေလသည္။

လြတ္လပ္ေရးရၿပီးခ်ိန္မွ ၁၉၆၅ ခု၊ ေမလ ၂၄ ရက္ ေန႔အထိ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း လည္ပတ္ သုံးစြဲရန္ ထုတ္ေ၀ထားေသာ ေငြဒဂၤါးႏွင့္ ေငြအေၾကြမ်ား၏ တန္ဖိုးမွာ က်ပ္ေငြ ၇ ဒသမ ၄ ကုေဋ တန္ဖိုးခန္႔ ႐ွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မသမာသူမ်ား၏ စုေဆာင္းမႈေၾကာင့္ လုပ္သားျပည္သူမ်ား မွာ ေငြဒဂၤါးႏွင့္ ေငြ အေၾကြ႐ွားပါးမႈ ျပႆနာႏွင့္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသည္။

ထို႔ေနာက္ ေတာ္လွန္ေရး အစိုးရသည္ ျပည္သူတို႔အတြက္ကို ျပႆနာ ေျပလည္ေစရန္ ၁၉၆၆ ခု၊ ေအာက္ တိုဘာလ ၁၅ ရက္ေန႔မွစတင္၍ တစ္ျပား၊ ငါးျပား၊ ၁ဝ ျပား၊ ၂၅ ျပား၊ ျပား ၅ဝ တန္ေငြ အေၾကြဒဂၤါး ငါးမ်ိဳးကို ပုံစံသစ္ျဖင့္ ထပ္မံထုတ္ေဝေပးခဲ့သည္။ မူလေငြဒဂၤါး ေငြအေၾကြမ်ားကိုလည္း မူလတန္ဖိုးအတိုင္း ဆက္ လက္သုံးစြဲခြင့္ ျပဳထားသည္။ က်ပ္ဒဂၤါးျပားကိုမူ ထပ္မံထုတ္ေ၀ျခင္း မျပဳေတာ့ေပ။

ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ထုတ္ေဝခဲ့ေသာ ေငြအေၾကြသစ္မ်ားမွာ ယခင္ကကဲ့သို႔ သံသတၳဳျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားျခင္း မျပဳဘဲ ေပါ့ပါးသည့္ သတၳဳတစ္မ်ိဳးျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည္။ အလြန္ေပါ့ပါးၿပီး အျဖဴေရာင္ ႐ွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယခင္က အေၾကြမ်ားကို အေလးေစ့ ယခုအေၾကြးမ်ားကို အေပါ့ေစ့ဟု သတ္မွတ္ၾကသည္။ အ႐ြယ္အစား အားျဖင့္ မူလအေၾကြမ်ားထက္ ေယာင္ေယာင္ေသး၍ အနည္းငယ္ ပို၍ပါးသည္။ ပုံသ႑ာန္မွာ ႐ုပ္ပုံႏွင့္ စာလုံးမွအပ ယခင္အတိုင္း ငါးမူးျပားဆိုလွ်င္ အ၀ိုင္းေထာင့္စိတ္မ်ားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မတ္ေစ့ဆို လွ်င္ ေျခာက္ေထာင့္၊ ဆယ္ျပားေစ့ဆိုလွ်င္ေလးေထာင့္၊ ငါးျပားေစ့ဆိုလွ်င္ ၁၂ ေထာင့္ႏွင့္ တစ္ျပားေစ့ ဆိုလွ်င္ အ၀ိုင္းသဏၭာန္ ႐ွိသည္။

ယင္းဒဂၤါးမ်ားတြင္ ထည့္သြင္းခတ္ႏွိပ္ထားေသာ ႐ုပ္ပုံမွာ ယခင္ကေငြအေၾကြဒဂၤါးမ်ားကဲ့သို႔ ျခေသၤ့ ထိုင္ လ်က္ပုံ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေရး ဗိသုကာႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ ကိုယ္တစ္ပိုင္းပုံ ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ပုံကို ဝိုက္လ်က္ အထက္ဘက္တြင္ “ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ ငံေတာ္ ျပည္သူ႔ဘဏ္” ဟူေသာ ျမန္မာစာလုံး စာ၀ိုက္ႏွင့္ ေအာက္ဘက္တြင္ ဒဂၤါးျပားမ်ား ထုတ္ေ၀ သည့္ႏွစ္ကို ျမန္မာသကၠရာဇ္ျဖင့္ “သကၠရာဇ္ ၁၃၂၈ ခုႏွစ္” ဟူေသာ စာေကာ့စာ၀ိုက္မ်ား ပါ႐ွိသည္။ အေပၚစာကုံးႏွင့္ ေအာက္စာေကာ့တို႔အၾကား ႏွစ္ဖက္လုံးမွာပင္ ငါးေထာင့္ၾကယ္တစ္လုံးစီ ခံထား ကာ ျခားထားသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ႐ုပ္ပုံမွာ ေတာ္လွန္ေရးေခတ္က ႐ိုက္ကူးထားေသာ ဆံပင္႐ွည္ႏွင့္ ကိုယ္တစ္ ပိုင္း ေဘးေစာင္းပုံျဖစ္ၿပီး လက္၀ဲဘက္သို႔ မ်က္ႏွာမူလ်က္ ႐ွိသည္။ ဒဂၤါးျပား၏ အျခားမ်က္ႏွာ တစ္ဖက္တြင္ ကႏုတ္ပန္းေထာင့္ ႏွစ္ခုကို ၀ိုက္ထားၿပီး ပန္းေခြအတြင္း၌ ဒဂၤါးတန္ဖိုးကိုလည္းေကာင္း၊ ေအာက္ဘက္တြင္ ထုတ္ေ၀သည့္ ခရစ္ႏွစ္ “၁၉၆၆” ကိုလည္းေကာင္း ေရးထိုးပါ႐ွိသည္။ ထူးျခားခ်က္မွာ ဒဂၤါး၏ တန္ဖိုးကို ေဖာ္ျပရာ၌ ေမာက္ခ်စာလုံးျဖင့္ ေဖာ္ျပမႈ မ႐ွိျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ပုံစံအားျဖင့္ ျခေသၤ့႐ုပ္ပုံပါ အေၾကြဒဂၤါးမ်ားတြင္ ဆယ္ျပားေစ့၌ “၁ဝါးျပား” ဟု ေဖာ္ျပေလ့ ႐ွိေသာ္လည္း ယခုအေၾကြသည္ ဒဂၤါးမ်ား တြင္ “၁ဝ ျပား” ဟုသာ ေဖာ္ျပထားျခင္း ျဖစ္သည္။

ထို႔ေနာက္ ျပည္ေထာင္စု ဆို႐ွယ္လစ္သမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရေခတ္တြင္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘဏ္မွ တစ္က်ပ္တန္ ေငြအေၾကြ ပုံစံသစ္ကုိ ၁၉၇၆ ခု၊ ဧၿပီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္လည္းေကာင္း၊ ျပားငါး ဆယ္တန္ ေငြအေၾကြ ပုံစံသစ္ကို ၁၉၇၉ ခု ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္ဆယ့္ ငါးျပားတန္ ေငြအေၾကြ (အ၀ိုင္းပုံစံ) ပုံစံသစ္ကို ၁၉၈၁ ခု၊ ဇူလိုင္လ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္လည္းေကာင္း၊ ဆယ္ျပားတန္ ေငြအေၾကြပုံစံသစ္ကို ၁၉၈၃ခု၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ လည္းေကာင္း ၊ ႏွစ္ဆယ့္ငါးျပား တန္ ေငြအေၾကြ (ေျခာက္ေထာင့္ပုံစံ) ပုံစံသစ္ကို ၁၉၈၆ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္ေန႔တြင္လည္းေကာင္း ၊ ငါးျပားတန္ ေငြအေၾကြပုံစံသစ္ကို ၁၉၈၇ ခု၊ ဇြန္လ ၃ဝ ရက္ေန႔တြင္ လည္းေကာင္း ထုတ္ေဝခဲ့ျပန္သည္။

ယခုအခါ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေငြေၾကးေဖါင္းပြမွဳေၾကာင့္ ေငြအေၾကြေစ့မ်ားမဆိုထားဘိ တစ္က်ပ္တန္၊   ငါးက်ပ္တန္၊ တစ္ဆယ္တန္ေငြ စကၠဴမ်ားကိုပင္ အသံုးမျပဳၾကေတာ့ေပ။

     စာကိုး
    ၁။ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ - ၅။ စာေပဗိမာန္ပုံႏွိပ္တိုက္၊ ၁၉၆၁။
   ၂။ ေ႐ႊကိုင္းသား၊ “ျမန္မာ့ဒဂၤါးရာဇဝင္” လူထုစာေစာင္ (လြတ္လပ္ေရးအထူးထုတ္)၊ မႏၱေလး၊
    ႀကီးပြားေရး ပုံႏွိပ္တိုက္၊ ၁၉၄၈။
    ၃။ ေအာင္ေသာ္ဦး။ “ပ်ဴဒဂၤါးမ်ား” ၊ အမ်ိဳးသားယဥ္ေက်းမႈစာေစာင္ အတြဲ - ၁၊ ၁၉၆၂။
    ၄။ နတ္႐ွင္၊ဒဂုန္။ ‘ဒဂၤါး’ ေငြတာရီမဂၢဇင္း၊ အမွတ္ ၅၄၊ ၁၉၆၄ ၊ ဒီဇင္ဘာ။
    ၅။ ၾကန္၊ေဒၚ။ ‘ရတနာပုံဒဂၤါးစက္႐ုံ’၊ ေငြတာရီမဂၢဇင္း၊ အမွတ္ ၅၉၊ ၁၉၆၅၊ ေမ။
    ၆။ ကိုဦး၊ သေျပညိဳေမာင္။ ‘ျမန္မာ့ဒဂၤါးမ်ား’၊ မဟာသီရီပုံႏွိပ္တိုက္ (စာေပဗိမာန္)၊ ၁၉၇၄။
    ၇။ တင္၀င္း။ ပ်ဴဒဂၤါး ၊ေငြတာရီမဂၢဇင္း၊ (၁၉၈၂ ၊ ဒီဇင္ဘာ)
    ၈။ စံသာေအာင္ဦး၊ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား၊ ရန္ကုန္၊ စိတၱသုခပုံႏွိပ္တိုက္၊ ၁၉၇၉၊ ဇြန္။

(ဤေဆာင္းပါးေရးသားရာ၌ လိုအပ္သည့္အခ်က္အလက္မ်ား ႐ွာေဖြေပးေသာ ျမန္မာမႈ သုေတသီ ဦးေမာင္ေမာင္ႀကီး (မႏၱေလးအသင္း) အား အထူးေက်းဇူးတင္႐ွိပါေၾကာင္း) ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။

သန္း၀င္းလွိဳင္