ဒြါရာ၀တီ တိမ္ဆီပ်ံ၀ဲ ၿမိဳ႕သံတြဲ

ရခိုင္တိုင္းတြင္ ဓည၀တီ၊ ေမဃ၀တီ၊ ရမၼာ၀တီ၊ ဒြါရာ၀တီဟူ၍ “၀တီ” ေလးရပ္ ထင္ရွားသည္။ ဓည၀တီသည္ ရခိုင္ၿမိဳ႔ေခၚ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ကို ဆိုလိုသည္။ ေမဃ၀တီသည္ မာန္ေအာင္ၿမိဳ႔ကို ေခၚသည္။ ရမၼာ၀တီဟူသည္ ရမ္းၿဗဲၿမိဳ႕ ျဖစ္သည္။ ဒြါရာ၀တီကား သံတြဲၿမိဳ႔တည္း။

သံတြဲၿမိဳ႔ကို ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔ဟု အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ ေျပာစမွတ္ရွိၾကသည္။ ယခုသံတြဲၿမိဳ႔ဟုေခၚေသာ ေရွးက ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔သည္ အာကာပ်ံ၀ဲခဲ့သည္။ အာကာပ်ံဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔ကို သံျဖင့္တြဲျခင္းခံရသျဖင့္ သံတြဲၿမိဳ႔ေခၚလာ သည္။ နိပါတ္လာဇာတကတြင္ အရင္းခံေနသည္။ ဒသနိပါတ္၊ ဃဋပ႑ိတဇာတ္တြင္ ဤသို႔ပါရွိသည္။
နိပါတ္ဇာတက

တစ္က်ိပ္ေသာ မင္းညီေနာင္တို႔သည္ ဇမၺဴဒိပ္ကၽြန္း အလံုး၌ရွိေသာ မင္းအျဖစ္ကိုယူကုန္အံ့ဟု ၿမိဳ႔မွထြက္၍ အစဥ္သျဖင့္ ကာဠေယာနကမည္ေသာ မင္း၏ေနရာျဖစ္ေသာ အယုဇၩၿမိဳ႔သို႔ေရာက္လွ်င္ ထိုအယုဇၩျပည္ကို မိမိတို႔လက္သို႔ ေရာက္ေလကုန္၏။ ထိုဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔၏ တစ္မ်က္ႏွာမွာကား သမုဒၵရာ၊ တစ္မ်က္ႏွာမွာ ကား ေတာင္ ရွိ၏။ ထိုဒြါရာ၀တီၿမိဳ႕ကို ဘီလူးတို႔သိမ္းဆည္းအပ္သည္ျဖစ္၍၊ ထိုၿမိဳ႕ကိုေစာင့္ေရွာက္ေသာ ဘီလူးသည္ ရန္သူတို႔ကိုျမင္၍ ျမည္းအသြင္ျဖင့္ ျမည္လွ်င္ ထိုျမည္ေသာခဏ၌ ဘီလူးတို႔ အာႏုေဘာ္ျဖင့္ ၿမိဳ႔အလံုးအရင္းသည္ေကာင္းကင္သို႔ ပ်ံတက္၍၊ မဟာသမုဒၵရာ၀ယ္ ကၽြန္းငယ္တစ္စု၌တည္၏။ ရန္သူတို႔ သြားကုန္သည္ရွိေသာ္၊ တဖန္ျပန္လတ္၍ မိမိေနရာ၌သာလွ်င္ တည္၏။ ထိုမင္းညီေနာင္တက်ိပ္တို႔ ေရာက္ လာေသာအခါ၌လည္း၊ ျမည္းေယာင္ေဆာင္ေသာ ဘီလူးတို႔သည္ ထိုမင္းညီေနာင္တက်ိပ္တို႔၏ လာျခင္းကုိ သိ၍ ျမည္း၏ျမည္ျခင္းကို ျမည္၏။ ထိုၿမိဳ႔သည္ ေကာင္းကင္သို႔ပ်ံတက္၍ သမုဒၵရာကၽြန္းငယ္၌ တည္၏။ ထိုမင္းညီေနာင္တက်ိပ္တို႔သည္ ၿမိဳ႔ကိုမျမင္ကုန္၍ ျပန္ကုန္သည္ရွိေသာ္၊တဖန္လာျပန္၍ မိမိေနရာအရပ္၌ တည္၏။ ထိုမင္းညီေနာင္တက်ိပ္တို႔သည္ ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔၌ မင္းအျဖစ္ကို ယူျခင္းငွာ မတတ္ႏိုင္သည္ရွိေသာ္၊ တဏွာဒီပါယနအမည္ရွိေသာ ရေသ့အထံသုိ႔သြားၿပီးလွ်င္ ရွိခိုးကုန္၍ “အရွင္ဘုရား၊ အကၽြႏု္ပ္တို႔သည္ ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔၌ မင္းအျဖစ္ကိုယူျခင္းငွာ မတတ္ႏိုင္ပါကုန္။ အကၽြႏု္ပ္တို႔အား တစ္ခုေသာအေၾကာင္းကို ျပေတာ္ မူပါကုန္ေလာ့” ဟု ေမး၍“က်ံဳးျပင္အရပ္၌ တစ္ခုေသာျမည္းသည္ ရွိ၏။ ထိုျမည္းသည္ ရန္သူတို႔လာ သည္ကိုျမင္၍ ျမည္း၏အသံကို ျမည္ေသာ ခဏ၌ ၿမိဳ႔သည္ပ်ံ၍ သြား၏။ သင္တို႔သည္ ထိုျမည္း၏ေျခတို႔ကို ကိုင္ေလကုန္။ ဤသည္လွ်င္ သင္တို႔၏ အလိုႀကီးျခင္း၏အေၾကာင္းတည္း” ဟုဆိုသည္ရွိေသာ္၊ ထိုမင္း ညီေနာင္တက်ိပ္တို႔သည္ ရွင္ရေသ့ကို ရွိခိုးၿပီးလွ်င္ သြားေလ၍၊ တက်ိပ္ေသာ မင္းညီေနာင္တုိ႔သည္ပင္ လွ်င္ ျမည္း၏ေျခကိုကိုင္ၿပီးလွ်င္ “အရွင့္ကိုထား၍ အရွင္မွတပါးေသာသူသည္ ကိုးကြယ္ရာမရွိပါ။ ငါတို႔ၿမိဳ႔ကို သိမ္းယူေသာအခါ၌ မျမည္ပါလင့္” ဟု ေတာင္းပန္ကုန္၏။ ျမည္းသည္ “ငါသည္မျမည္ဘဲ ေနျခင္းငွာ မတတ္ေကာင္း၊ သင္မင္းသားတို႔သည္ကား ေရွးဦးစြာ လာလတ္ကုန္၍ ေလးေယာက္ကုန္ေသာသူတို႔သည္ ႀကီးစြာေသာ သံေခ်ာင္းတို႔ကိုယူ၍၊ ၿမိဳ႕တံခါးေလးမ်က္ႏွာတို႔၌ ႀကီးစြာေသာ သံတံသင္းတို႔ကိုေျမ၌ စိုက္၍ ၿမိဳ႕၏ပ်ံအံ့ေသာကာလ၌ သံေခ်ာင္းတို႔ကို ကိုင္၍ သံေခ်ာင္း၌ဖြဲ႕အပ္ေသာ သံကြင္းကို သံတံ သင္း၌ စြပ္ေလ ကုန္။ ၿမိဳသည္ ပ်ံတက္ျခင္းငွာ မတတ္ႏိုင္လတံၱ႔” ဟုဆို၏။

ထိုမင္းညီေနာင္တက်ိပ္တို႔သည္ ေကာင္းၿပီဟုဆို၍ ထိုေန႔ည သန္းေခါင္ယံ၌ ၀င္လ်က္သံေခ်ာင္းတို႔ကိုယူ၍ ၿမိဳ႔တံခါးေလးမ်က္ႏွာတို႔၌ သံတံသင္းတို႔ကို ေျမ၌စိုက္၍ တည္ကုန္၏။ ထိုခဏတြင္ ျမည္းသည္ျမည္၏။ ၿမိဳ႔သည္ ပ်ံျခင္းငွာ အားထုတ္၏။ တံခါးေလးမ်က္ႏွာတို႔၌ တည္ကုန္ေသာ မင္းသားတို႔သည္ ေလး ခုေသာ သံေခ်ာင္းတို႔ျဖင့္ ကိုင္ကုန္၍၊ သံေခ်ာင္း၌ ဖြဲ႕အပ္ေသာသံကြင္းတို႔ကို သံတံသင္းတို႔၌ ဖြဲ႔ၾကကုန္၏။ ၿမိဳသည္ ပ်ံတက္ျခင္းငွာ မတတ္ႏိုင္။ မင္းညီေနာင္တက်ိပ္တို႔သည္ ထိုေနာက္မွၿမိဳ႕သို႔ ၀င္ၿပီးလွ်င္ မင္းကိုသတ္၍ ဒြါရာ၀တီျပည္ကို ယူကုန္၏။

ဤသံတြဲၿမိဳ႔ဇာတ္ေၾကာင္းသည္ ေနာက္ပိုင္းေျပာဆိုလာၾကရာတြင္ အပိုအလြန္အေရာအေႏွာ၊ အေထြးအ ယွက္မ်ား ရွိလာခဲ့သည္။ ဇာတ္ေၾကာင္းမ်ားလည္း လြဲေခ်ာ္၍ ေျပာလာၾကသည္။ ရာဇ၀င္မ်ားတြင္ပင္ ဤသို႔ျဖစ္တတ္ေၾကာင္းကို ရမ္းၿဗဲေတာင္ေက်ာင္းဆရာေတာ္သည္ ရခိုင္ရာဇ၀င္သစ္ကို ျပဳစုေရးသားရာတြင္ ဆရာငမည္းရာဇ၀င္၊ ထိုရာဇ၀င္ကို မွီ၍ ေရးေသာအခ်ိဳ႕ေသာ ရာဇ၀င္သစ္တို႔၌ကား၊ အပိုအလြန္မ်ားစြာ ပါေလသည္။ ဇာတ္လာစကားႏွင့္မညီေလ” (၁၈၇)ဟူ၍၎င္း။ “အခ်ိဳ႕ရာဇ၀င္သစ္၌လည္း စီစစ္ျခင္းမျပဳ၊ ဇာတ္၀တၳဳစကားျပင္ထက္၊ ခ်ဲ႕ထြင္ကာေရးသား၍ အမ်ားႀကီးပါေလသည္။ ပညာျဖင့္ ဆင္ျခင္၍ ဇာတ္တြင္လာ စကားကိုသာ မွတ္သားႏွလံုးမူရမည္” (၂၀၀) ဟူ၍၎ စကားခ်ပ္၍မွာၾကားထားသည္။ သို႔ေသာ္ သံတြဲၿမိဳ႔သည္ မိုးပ်ံဒြါရာ၀တီျဖစ္သည္ဟူေသာ အယံုအၾကည္ကိုကား အညီအၫြတ္ လက္ခံ သေဘာတူၾကသည္။

ဒြါရာ၀တီ

ဒြါရာ၀တီသည္ မဇိၩမေဒသရွိ အိႏိၵယဒြါရာ၀တီႏွင့္ သံတြဲၿမိဳ႔ေခၚေသာ၊ ရခိုင္ဒြါရာ၀တီဟူ၍ ႏွစ္ၿမိဳ႔ရွိေနသည္။ အကၤုရေပတ၀တၳဳတြင္ အကၤုရမင္းသားသည္ ဒြါရာ၀တီျပည္မွ ကေမၺာဇျပည္သို႔ လွည္းတစ္ေထာင္ျဖင့္ ကုန္သြယ္သြားေၾကာင္း၊ အျပန္တြင္ ဒြါရာ၀တီ၌ အလွဴႀကီးေပးေၾကာင္း ပါသည္။

ဤအေၾကာင္းကိုေထာက္၍ အိႏိၵယေၾကးမံုက်မ္းႀကီးကို စီစဥ္ေရးသားရာတြင္ ဆရာေတာ္ဦးကိတိၱသည္ “ဒသနိပါတ္ဃဋပ႑ိတဇာတ္၌ ၀ါသုေဒ၀မင္းသားတက်ိပ္တို႔ ေနရာဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔သည္ တဖက္က သမုဒၵရာ၊ တစ္ဖက္က ေတာင္ရွိေၾကာင္းကို ဆိုလိုေတာ္မူသည္”” ဟု အိႏိၵယ ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔ကို ၫႊန္ျပသည္။ ထိုေနာက္ ““ဤအခါသမယမွာလည္း ဒြါရကၿမိဳ႔ (ဒြါရာ၀တီ)သည္ ေတာင္တဖက္ သမုဒၵရာတစ္ဖက္၌ ရွိ၏။ ၿမိဳ႔နား၌ လည္း ႐ိုးမတီးေခၚေသာ ျမစ္ငယ္လည္းတစ္ခုရွိ၏။ ေသးငယ္ေသာ ၿမိဳ႕ပင္ျဖစ္ျငားေသာ္ ကမၻာေပၚမွာ ထင္ေပၚ လ်က္ ရွိေန၏။”” ဟု အိႏိၵယဒြါရာ၀တီကို ““အိႏိၵယေၾကးမံုက်မ္းႀကီး”” (စာမ်က္ႏွာ ၁၁၈-၁၂၀)တြင္ ခရီးစဥ္ႏွင့္ၫႊန္ၾကားေရးသားထားသည္။

အိႏိၵယတြင္ ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔သည္ အထင္အရွားရွိသည္။ ရခိုင္ျပည္တြင္လည္း ၀တီေလးရပ္အပါအ၀င္ ဒြါရာ၀တီ ၿမိဳ႔သည္ အထင္အရွားရွိေနသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို ““ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔ကို သံျဖင့္တြဲ၍ ယူအပ္ေလသည္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ သံတြဲၿမိဳ႕ဟု တြင္ေပေၾကာင္း၊ ဤသံတြဲၿမိဳ႕ဟူသည္လည္း အျခားတပါးျပည္ မဟုတ္ ““ငါတို႔ ရခိုင္ေလးၿမိဳ႔အ၀င္ ဒြါရာ၀တီသံတြဲၿမိဳ႔ ျဖစ္ေၾကာင္းစသည္တို႔ျဖင့္ ရာဇ၀င္မွတ္စု၊ ရတုေမာ္ကြန္း အခန္းခန္းတို႔ တြင္ စီစဥ္ေရးသားမွာ ထားမိန္႔ဆိုၾကေလသည္”” ဟု ရမ္းၿဗဲေတာင္ေက်ာင္း ဆရာေတာ္သည္ ရခိုင္ ရာဇ၀င္သစ္တတိယတြဲ စာမ်က္ႏွာ ၁၀၀ တြင္ ေရးခဲ့သည္။ တဖန္““ဒြါရာ၀တီျပည္ဟူသည့္ အိႏိၵယျပည္ႀကီး ၏ ေျမာက္ပိုင္းတြင္သာ ရွိသည္ဟု ဆိုသင့္သည္။ ယင္းသို႔ယူသင့္ေသာ္လည္း ေရွးပေ၀ဏီက စီစဥ္ေရးသား မွာထားစီရင္ေသာ ရာဇ၀င္၀တၳဳရတုေမာ္ကြန္း အခန္းခန္းတို႔၌ ဒြါရာ၀တီဟူသည္ ငါတို႔ရခိုင္ေလးၿမိဳ႔အ၀င္ သံတြဲၿမိဳ႔ပင္ျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ ဆိုေသာေၾကာင့္ ထိုရာဇ၀င္စကားတို႔ကို ေထာက္ထား႐ႈေမွ်ာ္၍ သင့္ေလ်ာ္ ရာ ေရးျပလိုက္ေပဦးအံ့”” ဟု ဆက္လက္မိန္႔ၾကားသည္။

““အႏၲရကပ္တစ္ဆယ့္တစ္ကပ္ေျမာက္ အဦး၌ တင္ေျမႇာက္အပ္ေသာ မဟာသမၼတမင္းမွစ၍ ၀ရမႏၶါတုမင္းျဖစ္ေတာ္မူေသာအခါ ထိုမင္း၏သားေတာ္သည္ ဂဇါပတိ၊ အႆါပတိ၊ နရာပတိ၊ ၀ဏၰပညာဟူ၍ ၄ေယာက္ရွိေၾကာင္း။ ထို၄-ေယာက္တို႔တြင္ ဂဇာပတိသားေတာ္အား ဇမၺဴဒိပ္ကၽြန္း ၏ ေျမာက္ပိုင္းကို၊ အႆာပတိအား ဇမၺဴဒိပ္ကၽြန္း၏ ေတာင္ပိုင္းကို၊ နရပတိအား ဇမၺဴဒိပ္ကၽြန္းအေရွ႕ပိုင္း ကို ေပးအပ္ေတာ္မူေၾကာင္း အငယ္ဆံုး၀ဏၰပညာကို ေမးေတာ္မူရာ မိမိကေပးရာကို လိုပါသည္ေလွ်ာက္ သျဖင့္ ကံျမင့္ရာဇာတြင္ေပေၾကာင္း၊ ၎ကံျမင့္ရာဇာအား ဂ၀ံပတိ၊ ပရမီသြာ နတ္မင္းတို႔ ဖန္ဆင္း တည္ေထာင္၍ ေပးအပ္ေသာ ငါတို႔ရမၼာ၀တီျပည္၊ ဒြါရာ၀တီျပည္၊ ေမဃ၀တီျပည္၊ ဓည၀တီျပည္တို႔ျဖင့္ ထြန္းေပၚေပါက္ေလေၾကာင္းႏွင့္ ဆိုေလသည္။ ယင္းသို႔ဆိုအပ္ေသာ စကားမ်ားကုိလည္း ေထာက္ထား၍ ဆင္ျခင္ယူရမည္။ ဤသို႔ေရးသားျပဆိုအပ္ေသာ ရာဇ၀င္စကားတို႔သည္ တင္စားသည္ပင္ျဖစ္ေစ၊ စင္စစ္မွာမူ ၀ါသုေဒ၀စေသာ မင္းညီေနာင္တက်ိပ္တို႔ မလာမေရာက္မီကပင္ ဒြါရာ၀တီ၊ ေ၀သာလီ စေသာ ငါတို႔ရခိုင္ျပည္ မဟာ၀ိမိကတိုင္း၌ ေရွးေရွးေသာ မဟာသမၼတမင္းတို႔၏ အဆက္အႏြယ္ျဖစ္ေသာ မင္းမ်ားတို႔  ျပဳစုတည္ေထာင္ မင္းမူဘူးၾကေသာ တိုင္းျပည္ဟူ၍ကာ၊ မွတ္သားသင့္ေပေၾကာင္း”” ဟူ၍လည္း ေထာက္ခံေရးသားထားသည္။

ရခိုင္ေရွးေဟာင္းသမိုင္းစာတမ္း လက္ေရးရာဇ၀င္ မူတစ္ခု၌လည္း ဒြါရာ၀တီသံတြဲၿမိဳ႕အေၾကာင္းကို ဤသို႔ ေရးသားပါရွိသည္။

ဒြါရာ၀တီအေၾကာင္း

မဟာသုႏၶေရတြင္ ျမင္ေသာသားကား ဘုန္းတန္ခိုး အလြန္ႀကီး၊ မေဟသူရာနတ္မင္း၏သမီး သု၀ဏၰပဘာႏွင့္ အိမ္ေထာင္သင့္ရာ၀ယ္ သမုတိၱေဒ၀မင္းသားကို ျမင္၏။ ၎လည္း ပါရမီသြာရာနတ္၏ သမီးသုဂႏၶကလ်ာႏွင့္ အိမ္ရာသင့္၏။ မေဟသူရာနတ္သမီးႏွင့္ ပါရမီသြာနတ္သမီး ႏွစ္ပါးသည္ ညီၾက၍ သားေျမးတို႔ကို တည္ေထာင္၍ ေနေစေသာ အရာကိုရွာၾကရေစဟူ၍ ရွာၾကည့္လတ္ေသာ္ လူ႔ျပည္ နတ္ျပည္ႏွင့္ အလြန္နီးေသာေၾကာင့္ လူႏွင့္နတ္တို႔ ေရာယွက္သျဖင့္ အိမ္ရာတည္ေထာင္ထိုက္ေသာ ရေသ့မုနိအေလာင္းေတာ္တို႔ကား ဘုရားအဆက္ဆက္ ပါရမီျပည့္လတံ့ေသာအရာ သာသနာေတာ္လည္း အဆက္ဆက္တည္ရာျဖစ္ေသာ နတ္၏ရတု၊ လူ၏ရတု၊ နတ္တို႔၏ေပ်ာ္ဘြယ္၊ လူတို႔၏ေပ်ာ္ဘြယ္၊ နတ္တို႔၏ ခဲဘြယ္တို႔ႏွင့္ အလြန္ျပည့္စံုေသာ ရမၼ၀တီဟူေသာ ေရႊျပည္ျမတ္ကို ျမင္ေလလွ်င္ ဤျပည္တြင္သာ ငါတို႔ သားေျမးတို႔သည္ တည္ေထာင္အံ့ေသာအရာေကာင္း၏ ဟူ၍ မေဟသူရာနတ္ကား အေနာက္ပိႆႏိုး နတ္ကားေတာင္၊ ကာဠနတ္ကား ေျမာက္၊ သိၾကား အေရွ႕၊ ျဗဟၼာ အလယ္ ေနၾကၿပီးေသာ္ ငါးရာ့ ငါးစင္းျမစ္တို႔၀ယ္ တစင္းအက်ံဳး၀င္ေသာ ငါးဆယ့္ငါးျဖာအတက္ႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ သတၱ၀ါတို႔၏အလိုကို မဏိေဇာတိရသပတၱျမားကဲ့သို႔ ရတနာမ်ိဳးတို႔ျဖင့္ အလိုခပ္သိမ္းကို ျဖည့္ေသာ ကစၦပနဒီဟူေသာျမစ္ႀကီးကို အလယ္ထားၿပီးေသာ္၊ တာ၀တႎသာႏွင့္ တုသီတာႏွစ္ပါးသည္ စပ္ထားဘိသကဲ့သို႔ ျပဳရကုန္ၿပီးမွ လူ႔ဘံု-နတ္ဘံု၀ယ္ ေပ်ာ္ျမဴးဘြယ္ေသာအရာတို႔ကို ျပဳၾကၿပီးလွ်င္၊ ၿမိဳ႔ႀကီးေလးၿမိဳ႔၊ ၿမိဳ႔ငယ္တစ္ရာ့ကိုးဆယ့္ ရွစ္ၿမိဳ႔၊ ျပင္ရံၿမိဳ႔ေပါင္း ေလးေထာင္၊ အထူးထူးေသာ ခဲဘြယ္-စားဘြယ္တို႔သည္ ရတုအလိုက္ျဖစ္ထြန္းေသာ နတ္ဥယ်ာဥ္၊ ေရတြင္း၊ ေရကန္၊ အင္းေယာင္း၊ အင္း၀န္း၊ အိုင္ေခ်ာင္း၊ ေျမာင္းအျပည့္အမြန္အႏွံ႔အစပ္ စီရင္ၿပီးေသာ္၊ ဆန္းၾကယ္စြာေသာ ေကလာသပေတာင္တြင္ ျမင့္မိုရ္ေတာင္ထြတ္ႏွစ္ပါးကို တုစပ္ျပန္ရ သကဲ့သို႔ တံတားစကၤာ၊ ေစာင္းတန္း၊ ေလွကား၊ ၀န္း၊ တံတိုင္း၊ ရင္တား၊ ဗိမာန္၊ နန္း၊ ျပႆဒ္၊ စရပ္၊ မ႑ပ္ ၊ ကႏၷား၊ တံခါးႀကီး၊ တံခါးငယ္၊ က်ံဳး၊ တန္ေဆာင္း၊ ပစၥင္ရင္တား၊ ျပအိုးစေသာ ၿမိဳ႕အဂၤါတို႔ကို အစံုစီရင္ လ်က္ ေရွးဦးစြာ ဒြါရာ၀တီေရႊၿမိဳ႕ပ်ံကို တည္၏။

သံတြဲအေၾကာင္း

ထိုအခါ၀ယ္ မင္းသားညီေနာင္တက်ိပ္တို႔သည္ ဒြါရာ၀တီေရႊၿမိဳ႔ပ်ံကို ဆင္ေခါင္းအရပ္ကေန၍ စစ္ကပ္လာ၏။ ဆင္ေခါင္းဟူသည္ကား ေဂါတမအေလာင္းေတာ္သည္ ဆင္တဇာစ္ျဖစ္၍၊ ခႏၶာေရြ႕ေလ်ာၿပီးလွ်င္ ထိုအရပ္ကို ဆင္ေခါင္းဟု တြင္၏။ ၀ါသုေဒ၀မင္း၏ ျပႆဒ္တပင္တိုင္ကို မသြားသာ၍ လူရွစ္ေသာင္းတို႔ တူးေပါက္သည္ ကို “စလထံုေပါက္” ဟု တြင္၏။ ထိုဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔ပ်ံကို မင္းညီေနာင္တက်ိပ္တို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္တိုက္ခိုက္ေသာ္ လည္း၊ ျမစ္တစ္ဖက္၊ ေတာင္တဖက္ခံေနေသာေၾကာင့္ လူေျပာေဟာသံ ဆင္၊ ျမင္းတို႔ ျမည္ေသာအသံတို႔ သည္ ေကာင္းကင္သမုဒၵရာကသာၾကား၍ တိုက္၍မရႏိုင္လွ်င္ ထိုၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ဘက္၌ သီတင္းသံုး၍ေနေသာ နတ္မ်က္စိကိုအစိုးရေသာ ကဏွာဒီပါယနရေသ့ထံသို႔ တမန္ေစလႊတ္၍ စံုစမ္းေလေသာ္၊ ကဏွဒီပါယန ရေသ့လည္း ဤၿမိဳ႔ကိုေစာင့္ေနေသာ “ဘီလူးမ ျပည့္၀” သည္ ျမင္းအ႐ုပ္ေယာင္ေဆာင္၍ ၿမိဳ႔ကိုလက်္ာရစ္ လွည့္၍ ျမည္ၿပီးလွ်င္ ေကာင္းကင္ထက္သို႔ ပ်ံ၀ဲ၍တက္ၿပီး မွ ပန္းဆိုင္းဆြဲသကဲ့သို႔ ေန၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤၿမိဳ႔ သည္ ေကာင္းကင္သမုဒၵရာ၌သာ အသံကို ၾကားရသည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၊ ၿမိဳ႔ပ်ံဟူ၍ ေခၚၾကကုန္၏။ ဤၿမိဳ႔ကို ရလိုေသာ္ ဘီလူးမ ျပည့္၀ကို ႏြားႏို႔၊ ေထာပတ္အခ်ိဳအရသာေပး၍ ေတာင္းပန္ၿပီးမွ ဤၿမိဳ႔ကို အလယ္ခ်က္၌ သံတင္းပုတ္႐ိုက္၍ ဦးေခါင္း-ေျခလက္တို႔ကို တူးျဖတ္ေလက ဤၿမိဳ႕သည္ မပ်ံႏိုင္လတံၱဟု ကဏွဒီပါယန ရေသ့က သင္တို႔သခင္ကို ေျပာေလဟု မွာလိုက္သည္ကို “ေျပာလီကၽြန္း” ဟု တြင္၏။

ထိုရေသ့ဆိုလိုက္သည့္အတိုင္းလွ်င္ ၿမိဳ႔၏လည္ပင္း စသည္တို႔ကို ျဖတ္လွီးၿပီးေသာ္ တပါးေသာအရပ္၌ တံသင္းပုတ္ႏွက္၍ ထိုၿမိဳ႔ကို သံႀကိဳးျဖင့္တြဲ၍ တိုက္ေလလွ်င္ မပ်ံႏိုင္သည္ျဖစ္၍ မင္းႏွင့္တကြ ၿမိဳ႔ကို ရေလ၏။ သံႏွင့္ တြဲရေသာအစဥ္အားျဖင့္ “သံတြဲ” ဟူ၍တြင္၏။ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာကို ထြက္၀င္သြား လာႏိုင္ေသာေၾကာင့္ “ဒြါရာ၀တီ” ဟု ေရွးကအမည္ တြင္၏။

ဤသမိုင္းစကားမွာလည္း ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႔သည္ ရခိုင္သံတြဲၿမိဳ႔ျဖစ္ေၾကာင္း ေရွးအယူအဆကို ေထာက္ခံၫႊန္ျပ ထားသည္။

အင္း၀နရပတိႀကီး (၈၀၄-၈၃၀)ႏွင့္ မင္းၿပိဳင္အုပ္စိုးေသာ ေျမာက္ဦးဒုတိယမင္းအလီခင္ (၇၉၅-၈၂၀)သိမ္း ယူေသာ သံတြဲဘုရင္မ “ေစာယင္မိ”သည္ အလီခင္ထံ သံတြဲၿမိဳ႔ဘြဲ႕အျဖည့္ခံ ရတုႏွစ္ပိုဒ္ ဆက္သည္။ ဒုတိယ အပိုဒ္တြင္ သံတြဲၿမိဳ႔သမိုင္းပါရွိသည္။

“ေမာင္တို႔ေနရာ၊ ေရႊျပည္သာသို႔၊ လိုက္ပါဟူလည္း၊ မတူရာေလာ၊ မသိေမာခဲ့၊ မင္းေစာဒသ၊ ဘာတိကတို႔၊ ဒီပဇမၺဳ၊ လံုးလံုးခ်ဴ၍၊ ခြန္ယူသိမ္းျမန္း၊ ထီးနန္းတည္ရာ၊ မယ္တို႔ရြာလည္း၊ ဒြါရာ၀တီ၊ သိဂႌေရာင္လွ်ံ၊ ၿမိဳရွင္ပ်ံ၀ယ္၊ ပတ္ရံသံုးေထာင္၊ သံုးဆူေနာင္လည္း၊ ႐ႈေသာင္႐ွဳသာ၊ အာကာထက္လင္း၊ ဘ၀ဂ္ခ်င္းမွ်၊ ခပင္းနတ္လူ၊ ကိုးရာမူသား၊ မ်ိဳးတူဇနီး၊ မႀကီးဘုန္းသစ္၊ ခ်စ္လို႔သနား၊ ေနာင္အားေမတၱာ၊ သက္လိုပါ၍၊ သရဏပြင့္၊ ပန္းသံုးဆင့္ကို၊ေမာင္ႏွင့္ဓိဌာန္ပန္ရေစ”

ဤရတုကို ေထာက္ထား၍ “မိုးပ်ံၿမိဳဒြါရာ၀တီသည္ ၀ါသုေဒ၀တို႔ေၾကာင့္ သံတြဲၿမိဳ႔တြင္လာေၾကာင္း” ရခိုင္တို႔ အစဥ္အဆက္ ယံုၾကည္မွတ္သားလာခဲ့သည္ကို အထင္အရွားေတြ႕ျမင္ရပါသည္။

ရခိုင္ရာဇ၀င္ဆရာတို႔ကဲ့သို႔ပင္ ျမန္မာကဗ်ာဆရာမ်ား၏ အျမင္မွာလည္း သံတြဲၿမိဳ႔သည္၊ မိုးပ်ံၿမိဳ႔ ဒြါရာ၀တီျဖစ္ေၾကာင္း ေကာင္းစြာပင္ေထာက္ခံၾကပါသည္။ ယံုမွတ္ခဲ့ၾကပါသည္။

ရတုန၀ေဒးႀကီးသည္ “ခရီးေျမရွည္” ခ်ီ သံတြဲၿမိဳ႔ အံေတာ္ဘုရားတိုင္ရတု၊ ဒုတိယအပိုဒ္တြင္ ““မနီး ေရႊျပည္ ၊ရန္စို႔ ပယ္ခ်ိဳး၊ ျဖဴရိပ္မိုးသား၊ တန္ခိုးထန္ျပင္း၊ ရခိုင္မင္း””ဟု မိုးပ်ံၿမိဳ႕ကို ဖြဲ႕ဆိုခဲ့သည္။

လက္၀ဲသုႏၵရသည္ “ျမတ္ပန္းေ၀ဆာ” ခ်ီေက်းေစရတု ဒုတိယအပိုဒ္တြင္ “ပတ္သန္းေခြကာ၊ ေရွးေသာအခါ က၊ ဗိုလ္ပါ၀န္းက်င္ ၿမိဳ႔စီရင္ေသာ္၊ ေကာင္းကင္တိမ္မိုး၊ ပ်ံမည္စိုး၍၊ သံႀကိဳးရစ္ခ်ည္၊ ဆိုင္းဘူးသည္ဟု၊ ၿမိဳစည္သံတြဲ။ ရမ္းၿဗဲျပည္ေထာင္။ မန္ေအာင္တဆိုင္၊ ရခိုင္တသင္း၊ ေလးပါးမင္း၊--”” ဟု သံဆိုင္းၿမိဳ႔ကို အထူးဖြဲ႕ဆိုထားပံုကို ေတြ႕ရသည္။

ေရႊတိုက္စိုးဦးတိုးသည္ အိမ္ေရွ႕မင္းႏွင့္အတူ ရခိုင္ျပည္ကို စစ္ခ်ီရသည္။ သူ၏ ရခိုင္ခ်ီရတုမ်ားတြင္ သံတြဲၿမိဳ႔ ကို မိုးပ်ံဒြါရာ၀တီအျဖစ္၊ ဖြဲ႔ဆိုခဲ့သည္။ “ျမမ်က္စိန္ျဖာ” ခ်ီရတုတြင္ “ေရ၀န္းေတာင္ရံ၊ ၿမိဳ႔မိုးပ်ံ” ဟူ၍ ၎၊ “ဆင္ျမင္းေျခသည္” ခ်ီရတုတြင္ “တာရာဦးတြင္၊ ကြန္႔ျမဴးမိုးယံ၊ ျဖဴးျဖဴးပ်ံသား၊ ၿမိဳ႔သံတြဲမည္၊ ရခိုင္ျပည္” ဟူ၍၎၊ “ယဥ္ၾကည္ရစ္သန္း၊ မိုးပ်ံနန္း” ဟူ၍၎၊ ေရာင္လွစ္လွ်ပ္ျဖာ”ခ်ီရတုတြင္ “ပ်ံနန္းထြက္တည္၊ မင္းႏွင့္ျပည္” ဟူ၍၎၊“ေန၀န္းစၾကာ” ခ်ီရတုတြင္ “ဆယ္ဆူမင္းၿပိဳင္၊ တန္ခိုးလႈိင္သား၊ မႈိင္းၿမိဳင္ေ၀မို႔၊ ဘီလူးၿမိဳ႕” ဟူ၍၎၊ “ေႏြကူးရာသီ”ခ်ီရတုတြင္ “တန္ခိုးဆန္းၾကယ္ၿမိဳမိုးကယ္” ဟူ၍၎၊ “ေျပာင္ရႊန္းရွစ္ၿပိဳင္” ခ်ီရတုတြင္ “ဘီလူးေစာင့္သည္၊ သို႔သည္ျပည္” ဟူ၍၎၊ “ေကာင္းကင္ေပ်ာ္သည္၊ စ်ာန္ရျပည္” ဟူ၍၎ ေရးသားပါရွိသည္။

ေမာ္ကြန္းစာဆို န၀ေဒးသည္ ရခိုင္ေမာ္ကြန္း ပုဒ္ေရ ၂၉တြင္ ““၀ါသုေဒ၀၊ ဒသနညီေနာင္၊ မင္းကံုေအာင္တို႔၊ ေျပာင္ေျပာင္ဇမၺဴလွည့္သိမ္းယူေသာ္၊ ႐ွဳ႐ွဳပင္လယ္၊ ငွက္ႏွယ္ပ်ံ၀ဲၿမိဳ႕သံတြဲ၀ယ္၊ ၀ွန္သဲမည္႐ူး၊ ျမည္းဘီလူးကို၊ ပြဲဦးခင္းလွစ္၊ မင္းခ်ည္းျဖစ္က--”” ဟု ဒြါရာ၀တီၿမိဳ႕ကို ၿမိဳ႕သံတြဲဟူ၍ပင္ ေမာ္ကြန္းထိုးခဲ့သည္။

အာေသာကရာမတိုက္၊ ရတနဘံုေက်ာ္ေက်ာင္းတိုက္ ေက်ာက္စာတြင္ ““ရခိုင္ဓည၀တီစေသာ ဒြါရ၀တီ တိမ္ဆီ မိုးယံပ်ံသည့္ ၿမိဳ႕မွေသာ္လည္း လက္နက္ႏိုင္ငံျဖစ္၍ ေရႊဘုန္းေတာ္အား သိၾကားေစာင္မ ခ်ီးပင့္ သျဖင့္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ေရာက္ေတာ္မူေသာ”” ဟူ၍ သံတြဲၿမိဳ႔အေၾကာင္း ပါရွိသည္။

စိႏၲေက်ာ္သူဦးၾသသည္ လကၡဏာသတ္ပံုသံေပါက္တြင္ ““ဒြါရပူရံ၊ မိုးသို႔ပ်ံသံႏွင့္ခ်ိတ္ကာတြဲ”” ဟု စပ္ဆိုခဲ့၏။ ၎ကို ေျမာင္းလွၿမိဳ႔စားမင္းႀကီး သီရိမဟာေဇယ်သူသည္ က၀ိလကၡဏာဒီပနီက်မ္းတြင္ ပိ႑တၳအ၀ယ၀တၳ တို႔ျဖင့္ ဃဋပ႑ိတဇာတ္သံတြဲၿမိဳ႔၀တၳဳကို ရည္ၫႊန္းဖြင့္ျပေျဖဆို ေရးခဲ့သည္။

က်ည္းကန္ ကိုယ္ရင္ႀကီး ရွင္နႏၵဓဇသည္လည္း စြယ္စံုေက်ာ္ထင္ အေမးပုစာၱသတ္ပံုမ်ားတြင္ ““သူ႔ရန္သူႀကံ၊ မိုးသို႔ပ်ံ၊ နာမံဘယ္ၿမိဳ႔ဘယ္ေၾကာင့္နည္း” ဟု ဖြဲ႕စပ္ေမးျမန္းခဲ့ရာ က်ီးသည္းဆရာေတာ္သည္ အေျဖခန္းတြင္ ဃဘပ႑ိတဇာတ္ျဖင့္ ရခိုင္သံတြဲၿမိဳ႔ကို ၫႊန္ျပေရးသား ေျဖဆိုခဲ့သည္။

ျမန္မာပညာရွိမ်ား၏ အျမင္မွာလည္း ရခိုင္အယူအဆႏွင့္ မကြဲ ““ဒြါရာ၀တီ၊ တိမ္ဆီပ်ံ၀ဲ၊ ၿမိဳ႔သံတြဲ”” ပင္တည္း။

ဦးတင္ေမာင္ေဌး