ေခတ္႐ွိၿပီးနီေရ ဆရာျမ၀ါ၏ ၀ိုင္းပယ္နည္း - ရခိုင္သား

    ေအးမသမီး တူမေသွ်နန္႔ သူ႔အေဖာ္မေသွ်႐ို႔ စစ္ေတြၿမိဳ႔လယ္ လမ္းမႀကီးအိမ္က စံျပ႐ြာလားဖို႔ ဆိုကၠားငွားကတ္ေတ။ ကိုယ့္အိမ္နားခြဆံုးက အားနီေရ အသိဆိုကၠားသည္ ေအးထြန္းကို "၂၀၀/ိ-နန္႔ ပို႔ဖုိ႔လား"လို႔ စ်ီးျပတ္ကတ္ေတ။ ေအးထြန္းက လားနီက်စ်ီးအတိုင္း ၃၀၀/ိ-ေတာင္းေရ။ စ်ီးမတည့္ကတ္။ အနားမာထိုင္နီေရ တူမႀကီးက "မင္းမာ ထိုင္နီတူတူ လိုက္ပို႔ပစ္ခီေက ၂၀၀/ိ-မရလား"လို႔ ေအးထြန္းလိုက္ပို႔ခ်င္ေအာင္ ေျပာသိယင့္။ ေအးထြန္းက လွဳပ္ပင္မလွဳပ္။ ယင္းပိုင္စ်ီးျပတ္နီတြင္းမာ သူ႐ို႔႐ွိက ကုလားဆိုကၠားတစ္စီး ျဖတ္လားေရ။ တူမေသွ်က လွမ္းေခၚလိုက္ေတ။ ၂၀၀/ိ-နန္႔ စ်ီးျပတ္ေတခါ ကုလားဆိုကၠားသည္က လိုက္ပို႔ေမလို႔ သေဘာတူလိုက္ေတ။ တူမေသွ်႐ို႔ ၿပံဳ႔သိၿပံဳ႔သြင္နန္႔ လိုက္ပါလားလီကတ္ယင့္။

       ေအျဖစ္ရပ္ေသွ်ကို "ေရာင္းသူ ၀ယ္သူ" အျမင္နန္႔ၾကည့္ေက တူမေသွ်႐ုိ႔ဆံုးျဖတ္ဟာကို မွန္ေရလို႔ ေျပာႏိုင္ပါေရ။ သူ႐ို႔က ၀ယ္သူမဟုတ္လား။ ၀ယ္သူ႐ို႔ အေလ့အတိုင္း စ်ီးျပတ္ေတ။ ေရာင္းသူက စ်ီးေလွ်ာ့ပီးေက ၀ယ္ဖို႔။ ေလွ်ာ့မပီးေက ေလွ်ာ့ပီးလူပါးက ၀ယ္ဖို႔။ ပစၥည္းခ်င္းက အတူတူဗ်ာ။ စ်ီးေလွ်ာ့ပီးသူ ကုလားဆိုကၠားသည္နန္႔ပင္ သူ႐ို႔လိုရာခရီးကို လားခကတ္ေတ။ သူ႐ို႔ေငြ ၁၀၀/ိ-သက္သာေရ။ ၁၀၀/ိ-သက္သာေက နည္းစြာလား။ မုန္႔တီတစ္ခြက္ေသာက္ဖို႔ မရလား။ ယင္းပိုင္စိတ္ကူးမ်ဳိးကို တူမေသွ်႐ို႔ စိတ္ထဲမွာအတြက္ လံုၿပီးသားဟိလီဖို႔။

    ေအျဖစ္ရပ္မ်ဳိးနန္႔ သေဘာခ်င္းတူေရ မ်က္ျမင္ကိုယ္တိြ ျဖစ္ရပ္ေခ်တိကို နိစိုင္ျမင္နီရေရ။ ေအႏွစ္မာပင္ ကုန္ခေရႏွစ္တိထက္ တိုးလို႔ျမင္ရေရေထာ။ မိုးလင္းလာစြာနန္႔ ကုလားဟင္းသည္တိ၊ ပန္းသည္တိ "ခရမ္းဆီးပါေရ၊ ခ်ဳိင္ေပါင္ပါေရ"လို႔ ေဟာသံတိ၊ "ႏွင္းဇီဖန္းပါေရ၊ ေမၿမိဳ႔ဖန္းပါေရ၊ ကႏၶမာဖန္းပါေရ" ရခိုင္သံ မပီကလာ ပီကလာနန္႔ ေဟာသံတိကုိ ၾကားရေရ။ ကုလားႀကီးက ဗင္းထမ္းထိုးဗ်ာ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္တိကို ေတာင္းႀကီး၊ ေတာင္းေသွ်ကို ေခါင္းမာ႐ြက္ပ်ာ ေရာင္းကတ္ေတ။ ပန္းသည္ ကုလားအခ်ဳိ႔က ကႏၶမာပိုင္၊ ႏွင္းဇီပန္းပိုင္စြာတိကို ေတာင္းႏွစ္ေတာင္းမာ အျပည့္ထည့္လို႔ ေရာင္းေရ။ ကုလားမႀကီး၊ ကုလားမေသွ်တိက ေတာင္းႀကီး၊ ေတာင္းေသွ်ကို ေခါင္းမာ႐ြက္ပ်ာ ေရာင္းကတ္ေတ။ ပန္းသည္ကုလားအခ်ဳိ႔က ကႏၶမာပိုင္၊ ႏွင္းဇီပန္းပိုင္စြာတိကို ဘယ္ဖက္မာေလး တေပြ႔ေပြ႔လို႔၊ ညာဖက္မာေလး တဆုပ္တစည္းကိုင္လို႔ ေရာင္းကတ္ေတ။ သူ႐ို႔တိစြာ ၿမိဳ႔လယ္ရပ္ကြက္ အုိးတန္း၊ ေမာလိပ္၊ ႐ူပ၊ ပါဒလိပ္ခ်ိတ္ လမ္းႀကိဳလမ္းၾကားတိမာ ၀င္လို႔ ေရာင္းကတ္ေတ။ တစ္ေယာက္ႏွစ္ေယာက္မဟုတ္။ တစ္ဆယ္မက ဟိေရ။

    ကုလားဟင္းသည္၊ ပန္းသည္တိ ေအႏွစ္မာပင္ ထူးထူးျခားျခား ဇာတြက္ ၿမိဳ႔လယ္မာ ထြက္ေရာင္းကတ္ေလလို႔ စံုစမ္းၾကည့္ေရခါ စည္ပင္အေကာက္လြတ္ေအာင္လို႔လတ္။ စစ္ေတြစ်ီးႀကီးမာ ေရာင္းေက စည္ပင္က အေကာက္ေကာက္ေတ။ ယင္းယွင့္ကို ေယွာင္ခ်င္လုိ႔ ေအႏွစ္ခါ အစမ္းသေဘာ ရပ္ကြက္တိမာလည္ဗ်ာ ေရာင္းကတ္စြာလတ္။ ၿမိဳ႔လယ္ လမ္းသြယ္လမ္းၾကားတိမာ သူ႐ို႔အတြက္ အေကာက္ခြန္လြတ္ စ်ီးကြက္တိ ျဖစ္နီမလားေယ။ ပထမခါ ေလး၊ငါးေယာက္ေလာက္ရာ ျမင္ရေရ။ စြံမွန္းသိေရခါ ကုလားႀကီး၊ ကုလားေသွ်၊ ကုလားထီး၊ ကုလားမ႐ီြျပတ္ ေရာင္းကတ္စြာကို ျမင္ရေရ။ အယင္လည္လို႔ ေရာင္းနီက်ျဖစ္ေတ ရခိုင္သမ ဟင္းသည္မေသွ် ႏွစ္ေယာက္နန္႔ ပန္းသည္ မင္းကၽြန္မႀကီး ႏွစ္ေယာက္ဟိေရ။ ကုလားဟင္းသည္၊ ပန္းသည္တိ ႐ီြျပတ္၀င္ပါလတ္ေတခါ ရခိုင္သမတိ ၾကက္ေပ်ာက္ငွက္ေပ်ာက္ ေပ်ာက္လီခလီယင့္။

သူ႐ို႔ဇာအတြက္ ဆက္မေရာင္းကတ္ယာေလး။ ကုလားတိနန္႔ အၿပိဳင္ မေရာင္းႏိုင္လုိ႔ ျဖစ္ေတ။ ကုလားတိပိုင္ စ်ီးေလွ်ာ့မေရာင္းႏိုင္လို႔ ျဖစ္ေတ။ စားသံုးသူတိက "ရခိုင္သမပါးက ခက္ေတ၊ ကုလားပါးက တန္ေရ၊ ျပတ္လို႔ရေရ။" ဆိုပနာ ကုလားတိေရာင္းစြာကိုရာ ဦးစားပီး၀ယ္ကတ္ေတ။ ရခိုင္သမတိပါးက အ၀ယ္နည္းလွာေရ။ ပင္ပန္းသေလာက္ တြက္ၿခီမကိုက္ေတခါ ရခိုင္သမတိ ထြက္ၿပီးဖို႔ က်ပါႏွင့္ရာ။ သူ႐ို႔ စည္ပင္စ်ီးထဲကို ၀င္ၿပီးလီကတ္ဖို႔ ထင္ရေရ။ စ်ီးထဲမာရာ စြံေရဆီထိုင္ဗ်ာ ေရာင္းလီကတ္ေတလားမသိ။

ယင္းေလာက္မ်ားေရ ကုလားပန္းသည္၊ ဟင္းသည္တိပါးက အသူ႐ို႔ ၀ယ္ကတ္ေတေရာင္။ ၀ယ္သူတိစြာ အားလံုး ရခိုင္သားတိ။ ယင္းၿမိဳ႔လယ္ ရပ္ကြက္တိမာ ရခိုင္သားတိရာ နီကတ္ေတ။ ကုလားအိမ္က မေျပာစေလာက္ရာ ဟိေရ။ ၿပီးေက ကုလားတိစြာ ပန္း၀ယ္ေလ့မဟိ။ ရခိုင္သားတိရာ ဘုရားတင္ဖို႔ ပန္း၀ယ္ေရ။ ရခိုင္အိမ္တိုင္းမာ ဘုရားစင္ဟိေရ။ ေယခါ ကုလားပန္းသည္တိအတြက္ ဧရာမ စ်ီးကြက္ႀကီးတစ္ခု ျဖစ္နီပါေရ။ စြံမွန္းသိေရခါ မိုးလင္းလာစြာနန္႔ ယင္းပန္းသည္၊ ဟင္းသည္တိ ေဟာသံ၊ ေအာ္သံတိ ရေရာင္းသတ္လို႔စီ ၾကားရေရ။

ေကာင္းဗ်ာ။ ေအျဖစ္ရပ္ေသွ်ကို အမ်ဳိးသားေရး အျမင္နန္႔ ၾကည့္ကတ္ပါေမ။ ရခိုင္နန္႔ ကုလား႐ို႔စြာ လူမ်ဳိးမတူ။ ကိုးကြယ္ေရ ဘာသာေလးကြဲေရ။ ယဥ္ေက်းမွဳေလးေသာ့ ျခားနားေရ။ ကုလားတိစြာ ရခိုင္ျပည္ဇာတိ မဟုတ္။ အဂၤလိပ္ေခတ္ကမွ ေရာက္လာေရ လယ္ယာလုပ္သားတိရာ ျဖစ္ေတ။ အဂၤလိပ္အစိုးရက သူ႐ို႔ကို စစ္တေကာင္းသား (Chittagoungnian)လို႔ သံုးႏွဳန္းေဖာ္ျပထားေရ။ သူ႐ို႔လူဦးေရစြာ အဂၤလိပ္ေခတ္မာေတာင္ ေမာင္ေတာၿမိဳ႔နယ္မာ ၇၇%၊ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႔နယ္မာ ၅၃% ႐ွိပါေရလတ္။ (Smart, 1917, 86, 230, 232)၁* ရခိုင္ျပည္ကို အဂၤလိပ္သိမ္းစ ႏွစ္ကပင္ ေအနိထိတြက္ၾကည့္ေက သူ႐ို႔စြာ ၁၈၂၅ က၂၀၀၅ ထိ၊ ႏွစ္ ၁၈၀ ေလာက္ဟိနီဗ်ာ။ သူ႐ို႔ ကိုယ့္ျပည့္(စစ္တေကာင္း)ကို ျပည္ဖို႔ စိတ္မကူးဗ်ာ။ ရခိုင္ျပည္မာ အနီက် နီဗ်ာ။ ေယဇူးနန္႔ သူ႐ို႔ကိုယ္သူ႐ို႔ ရခိုင္ျပည္ေပါက္ဖြား ျမန္မာတိုင္းရင္းသားျဖစ္ေတလို႔ ဆိုလာကတ္ေတ။ မူလက ကိုယ့္ကိုယ္ကို မူဆလင္"ဘဂၤလီလူမ်ဳိး"လို႔ ခံယူခကတ္စြာကို ေဖ်ာက္ၿပီးေက "႐ိုဟင္ဂ်ာ မူဆလင္လူမ်ဳိး"လို႔ ခံယူလာကတ္ေတ။ (Ba Tha, 1960, 33-36)၂* ေယဒါေလးေသာ့ အစိုးရထုတ္ျပန္ေရ ျမန္မာတိုင္းရင္းသား ၁၃၅ မ်ဳိးထဲမာ "႐ိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိး" လို႔ မပါ။ ျမန္မာအစိုးရက သူ႐ို႔ကို "ဧည့္ႏိုင္ငံသား"ရာ သေဘာထားေရ။ (လုပ္သားျပည္သူ႔ေန႔စဥ္ ၂-၁၂-၉၃)၃*

အစိုးရက ယင္းပိုင္ေယွာင္ လုပ္ထားေကေလေသာ့ သူ႐ို႔နီလို႔ရေရ။ လုပ္ကိုင္စားေသာက္လို႔ရေရ။ ဇာျဖစ္လို႔ေလး။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို မီးၾကည့္ကတ္ပါခ်က္။ ရခိုင္သားတိက လက္ခံလို႔ မဟုတ္ပါလား။ သူ႐ို႔ေရာင္းေရ ငါး၊ ဟင္း၊ ပန္း၊ င႐ုတ္၊ ၾကက္သြန္စေရ နိစိုင္ စားသံုးကုန္တိကို သူ႐ို႔ပါးက ၀ယ္ေရ။

တူမေသွ်႐ို႔ပိုင္ စားသံုးသူတိက စ်ီးတန္ေရဆိုပနာ ဆိုကၠားဆိုေကေလး စီးလိုက္ေတဗ်ာ။ ပန္းဆိုေကေလး ၀ယ္လိုက္ေတဗ်ာ။ အလုပ္သမားဆိုေကေလး ငွားလုိက္ေတဗ်ာ။ စ်ီးတန္လို႔လတ္။ စားသံုး၀ယ္ယူသူ စ်ီးကြက္ဟိလို႔ သူ႐ို႔ စိုက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္စြာတိ ေရာင္းစြံေရ။ ဆိုကၠားနင္းသူ၊ ကူလီထမ္းသူ ကုလားအလုပ္သမားတိ အလုပ္ရနီကတ္ေတ။ တကယ္လို႔ရာ ရခိုင္သားတိက မ၀ယ္ယူ။ မစားသံုးေက၀ါ။ သူ႐ို႔မာ စ်ီးကြက္ဟိဖို႔သီးလား။ သူ႐ို႔ကုလားခ်င္းရာ ေရာင္း၀ယ္ရဖို႔ မဟုတ္ပါလား။ စ်ီးကြက္ငယ္လားဖုိ႔။ သူ႐ို႔ရပ္တည္ဖို႔ ခက္လားပါဖို႔။

သူ႐ို႔လူမ်ဳိး အေလ့အထက ရခိုင္သားတိပိုင္ မဟုတ္။ ကိုယ့္အခ်င္းခ်င္းရာ ၀ယ္ယူစားသံုးေရ။ ဇာကုလားေလး တစ္ေယာက္ ရခိုင္ဆိုကၠားကို စီးဖူးေလ။ ရခိုင္သားဆိုင္က ၀ယ္ယူစားသံုးဖူးေလ။ ကုလားဆိုင္က ၀ယ္လို႔မရႏိုင္စြာကိုရာ (မ၀ယ္မျဖစ္ေက) ရခိုင္ဆိုင္က ၀ယ္ယူဖို႔ေယ။ မယံုမဟိပါေက့။ ကုလားဆိုင္မာ ဟိယင့္သားနန္႔ ရခိုင္သားပါးက လားလုိ႔၀ယ္ေရကုလားကို အခ်င္းခ်င္းေ၀ဖန္ေရ။ ဟန္႔ေရ။ ဟန္႔လို႔မရေက မသိတ္မာ ေမာ္လ၀ီကို လားတိုင္ေရ။ ေမာ္လ၀ီက သတိပီးေရ။ သူ႔ကို ၀ိုင္းပယ္ဖို႔ ႏွိဳးေဆာ္ေရ။ ဇာေလာက္ အမ်ဳိးဘာသာကို ေစာင့္ေလးၾကည့္။ သူ႐ို႔ရာမလား "အမ်ဳိး၊ သီလ၊ ႏွစ္ဌာန"ကို ေစာင့္စြာ။ ရခိုင္သားတိ ႐ြတ္နီေရ အသွ်င္နာဂိႏၵေမာ္ကြန္းကို လိုက္နာစြာ သူ႐ို႔ရာမလားေယ။ ရခုိင္သားတိက "ပါးစက ဘုရား၊ ဘုရား၊ လက္က ကားရား၊ ကားရား"ဆိုေရပိုင္ ျဖစ္နီကတ္ေတ။ ပါးစက "အမ်ဳိးသီလ၊ ႏွစ္ဌာနကို၊ ျပည့္၀မ႑ိဳင္၊ ေစာင့္စြမ္းႏိုင္ရန္၊ ရကၡိဳင္နာမ၊ ဘြဲ႔မည္လွျဖင့္၊ အႏြတၱသညာ၊ ေခၚအပ္စြာတည့္။"လို႔ တတြတ္တြတ္ ႐ြက္နီစြာရာတစ္ခု။ လက္တိြမက်။ ကိုယ္႐ို႔ ဇာအၿခီအနီ ေရာက္နီေလးဆိုစြာကို မသံုးသပ္၊ ဘာသိဘာသာ နီကတ္ေတ။ ေပါ့ေပါ့နီ၊ ေပါ့ေပါ့စားကတ္ေတ။ ကိုယ့္အေၾကာင္း ကိုယ္မသိ။ သူ႔အေၾကာင္းကိုေလးေသာ့ မသိ။

    ေအနီရာမာ ျငင္းခ်က္ထုတ္ခ်င္သူတိက ကုလားအလုပ္သမားငွားစြာ ကိစၥကို ေထာက္ျပခ်င္ ကတ္ပါလိမ့္ေမ။ ရခိုင္အလုပ္သမားမဟိလို႔ ငွားရစြာလို႔ ဆိုကတ္လိမ့္ေမ။ ရခိုင္အလုပ္သမား မဟိလို႔၊ ငွားမရလို႔၊ ကုလားကို ငွားရစြာမ်ဳိးကေတာ့ ဟုတ္ပါႏွင့္ရာ။ အလုပ္ျဖစ္ေအာင္ ငွားရစြာပါကို။ မငွားမျဖစ္စြာမ်ဳိးကို မေျပာလိုပါ။ အဂၤလိပ္ေခတ္က လယ္ယာအလုပ္ၾကမ္းလုပ္ဖို႔ စစ္တေကာင္းသား လယ္ကူလီတိကို ငွားေရပိုင္ ငွားစြာမ်ဳိးကို မေျပာလိုပါ။ လယ္ယာတိုးခ်ဲ႔ေရခါ ေတာခြတ္ဖို႔ကိစၥ၊ ကမ္းသင္းဆည္ဖို႔ ကိစၥတိမာ အလုပ္သမားလိုလို႔ မလႊမေယွာင္သာ ငွားရစြာျဖစ္ပါေရ။ စပါးရိတ္ေတခါ လူလိုလို႔ မငွားမျဖစ္ ငွားရစြာမ်ဳိးရာ ျဖစ္ေတ။ ေအပိုင္ကိစၥမ်ဳိးကို မေျပာလိုပါ။ ၀ယ္ယူ စားသံုးစြာမာ ကိုယ္႐ို႔အခ်င္းခ်င္း အားပီးရဖို႔စြာကို ေျပာလုိစြာပါ။ ကိုယ့္ေဖသာစြာ လူမ်ဳိးျခားလက္ထဲ ေရာက္မလားဖို႔ လုိပါေရ။

    နမူနာေျပာရေက အထက္မာေျပာခေရ ဆိုကၠားစီးေရကိစၥမာ ရခိုင္ဆိုကၠားသည္က တူမေသွ်႐ို႔ပါးက ၃၀၀/ိ-ေတာင္းေရ။ ကုလားဆိုကၠားသည္က ၂၀၀/ိ-ေတာင္းေရ။ ရခိုင္ဆိုကၠားကိုစီးေက ၁၀၀/ိ- ပိုပီးရေရ။ ယင္းေဖသာစြာ ရခိုင္လက္ထဲမာ ဟိနီလီဖို႔။ ယင္းေဖသာကို သူ႔မိသားစုအတြက္ သံုးလီဖို႔။ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းကို ဆြမ္းပို႔စြာမာ ပါခ်င္ပါလီဖို႔။ ရခိုင္မိသားစုအတြက္ အေထာက္အပံ့ျဖစ္လီဖို႔။ သာသနာအတြက္ အလွဴအတန္း ျဖစ္လာဖို႔။ ကုလားဆိုကၠားကိုစီးလိုက္ေက၀ါ ေဖသာ ၁၀၀/ိ- သက္သာဖို႔စြာက မွန္ယင့္။ ေယေကေလးေသာ့ ကုလားရလားေရ ေဖသာ ၂၀၀/ိ-စြာ ရခိုင္လူမွဳ စည္း၀ိုင္းျပင္ကို ေရာက္လားလီဖို႔ ျဖစ္ေတ။ သူ႐ို႔လူမ်ဳိး၊ သူ႐ို႔ဘာသာရာ ႀကီးပြားလာဖို႔ ျဖစ္ေတ။ "သူရို႔ႀကီးပြားလီ၊ ကိုယ့္အတြက္ အႏၱရာယ္တိုးလီ"ဆိုစြာကို သတိျပဳကတ္ဖို႔ လုိပါေရ။

    ျမန္မာႏိုင္ငံသားတိ အဂၤလိပ္ကၽြန္ျဖစ္နီေရခါ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမစြာ ကိုလိုနီကၽြန္ဘ၀က လြတ္ေျမာက္ဖုိ႔ တရားတိကို ေထာင္က်ခံလို႔ ေဟာခစြာကို အားလံုးသိကတ္ပါဖို႔ရာ။ ဆရာေတာ္ ဇာတရားမ်ဳိးကို ေဟာခပါေလး။ အဂၤလိပ္နန္႔ မဆက္ဆံဖုိ႔တရားကို ေဟာခေရ မဟုတ္လား။ ဆရာေတာ္ သံုးႏွဳန္းေရစကားထဲမွာ "အဂၤလိပ္ဆိုေက တစ္ခုေလးမေကာင္း၊ လိပ္-ပါေက တစ္ခုကိုေလ့ မသံုးကတ္ေက့"လို႔ တရားေဟာေရခါ တရားနာပရိသတ္ထဲက မိန္းမ ပရိသတ္တိစြာ "လိပ္ခြံေခါင္းၿဖီး" ကိုေတာင္ ေ၀းသတ္ပစ္ကတ္ပါလတ္။ ယင္းပိုင္ ပရိသတ္ကို အတုယူဖို႔ မေကာင္းပါလား။

    ဆရာေတာ္ ေဟာေရ တရားမ်ဳိးကို အိႏၵိယ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး မဟတၱမဂႏၵီက အဦးဆံုးေဟာခပါေရ။ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံစြာ မဟာအင္အားႀကီးႏိုင္ငံ မဟုတ္ပါလား။ သူ႔ကိုအားခ်င္းၿပိဳင္တိုက္ခိုက္လို႔ ႏိုင္ဖုိ႔မဟုတ္။ ေယခါ သူ႔ကို အၾကမ္းမဖက္ေတ နည္းနန္႔ အႏိုင္ယူဖို႔လမ္းစဥ္ကို ဂႏၵီႀကီး ခ်မွတ္ခပါေရ။ Non Violence (အၾကမ္းမဖက္ေရး)၊ Non Co-oporate (လက္တြဲမလုပ္ေရး (၀ါ) ၀ိုင္းပယ္ေရး) ဆိုေရ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ကို ခ်ပါေရ။ ၿဗိတိန္လုပ္ စက္ရက္ထည္တိကို မ၀တ္ကတ္ေက့လို႔ တရားေဟာေရ။ ကိုယ္တိုင္ လက္ရက္ျခည္ထည္ "ဒိုတီ"ကို ၀တ္ျပေရ။ "ငါ့ပိုင္ ရက္ကတ္၊ ငါ့ပိုင္၀တ္ကတ္"လို႔ နမူနာျပေရ။ သူ႔ေနာက္ကို အိႏိၵယ တစ္ႏိုင္ငံလံုး လိုက္ကတ္ပါေထာ။ ေယခါ အဂၤလိပ္အစိုးရ မ်က္လံုးျပဴးဖို႔ က်ပါႏွင့္ရာ။ သူ႔အထည္တိစြာ မစြံဗ်ာေလ။ အထည္ထုတ္ေတ အဂၤလိပ္ စက္႐ံုတိ ဆက္မထုတ္ႏိုင္ယာ။ စက္႐ံုတိကို ပိတ္ထားဖို႔ က်ေရ။ စက္႐ံုအလုပ္သမားတိ အလုပ္ျပဳတ္ကတ္ေတ။ သူ႐ို႔ ဆႏၵျပကတ္ေတ။ အဂၤလိပ္အစိုးရ ႏွာရည္စီးဖို႔ က်ရေရ။

    ဂႏၵီႀကီး၏ Non Co-oporate လမ္းစဥ္မ်ဳိးကို ရခိုင္သားတိလိုက္နာဖို႔ မေကာင္းပါလား။ ေအလမ္းစဥ္စြာ ရခိုင္ျပည္မာ ဇလတၱာေစာမြန္ဘုရင္၊ မင္းဘာဘုရင္႐ို႔ လက္ထက္ကပင္ က်င့္သံုးခေရ လမ္းစဥ္မ်ဳိးျဖစ္ပါေရ။ ဘာသာျခားတိနန္႔ ဆက္ဆံေရခါ "ေ႐ႊမ်ဳိင္း ဓမၼသတ္"လာ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း လိုက္နာက်င့္သံုးရပါေရလတ္။ ေ႐ႊမ်ဳိင္းဓမၼသတ္မာပါေရ အခ်က္တိထဲက အမွတ္(၂၄)မာ ေအပိုင္ေယွာင္ရီးထားပါေရ။

    "တပါးေသာ အႏြယ္၀ံသတို႔က လွည့္ပတ္ဖ်ားေယာင္းျငားေသာ္လည္း မိမိတို႔ အမ်ဳိးဇာတိတရားတို႔သည္ ပ်က္စီးေပ်ာက္ကြယ္ျခင္းသို႔ မက်ေရာက္ေစရန္ ၀ဲစြာေ႐ွာင္ၾကဥ္ရျခင္းသည္လည္း တစ္ပါး။"

    အထက္တင္ျပခ်က္ကို ရာဇ၀င္ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းေအာင္၏ "ရခိုင္မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး" စာအုပ္က ရစြာပါ။ ယင္းစာအုပ္မာပင္ ေအဥပေဒကို အဓိပၸါယ္အက်ယ္ ဖြင့္ထားပါသီးေရ။

    "..... ဇလတၱာေစာမြန္သည္ သကၠရာဇ္ (၈၈၇)ခုကစ၍ ေ႐ႊမ်ဳိင္းဓမၼသတ္ကို တိုင္းျပည္၊ ခ႐ိုင္၊ ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္းတြင္ အတည္ျပဳေတာ္မူၿပီးလွ်င္ ရခိုင္အမ်ဳိးေလးပါးတို႔ႏွင့္ မဆက္ဆံမူ၍ ဆံုးျဖတ္ေတာ္မူလာသည့္အတိုင္း အထူးအားျဖင့္ ေစာင့္ေ႐ွာက္ေတာ္မူၾကသည္မွာ မိမိတို႔ အမ်ဳိးေလးပါးႏွင့္ သူတပါး၏ အႏြယ္၀ံသတို႔ႏွင့္ ဆက္ဆံျခင္း၌ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ရာ၏။ အကယ္၍ မိမိတို႔ ေစာင့္ေ႐ွာက္ျခင္းျဖင့္႐ွိေသာ ဇာတ္ဇာတိကို ခ်ဳိးဖ့ဲဖ်က္ဆီးလ်က္ သူတပါးတို႔၏ အႏြယ္၀ံသတို႔ႏွင့္ ဆက္ဆံလ်က္ ေပါင္းသင္းေသာ သူတို႔အား မိမိတို႔၏ ဇာတ္ဇာတိပ်က္စီးေလေသာ သူ၏အျဖစ္ျဖင့္ အမ်ဳိးေကာင္းသားတို႔သည္ အတူတကြ စားေသာက္ျခင္းမွစ၍ သူတို႔ႏွင့္ ဆက္လက္လ်က္ ေပါင္း႐ွည္ျခင္းကို ေ႐ွာင္ၾကဥ္ရာသည္"(သာထြန္းေအာင္ ၁၂၈၈၊ ၄၈၊ ၆၆)၄*

    ရခိုင္မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး ေဖာ္ျပခ်က္ကို ခ်ဳပ္ပ်ာၾကည့္ေက "ရခိုင္အမ်ဳိးေလးပါး႐ို႔စြာ ဘာသာမတူေရ မ်ဳိးျခားတိနန္႔ မေပါင္းေဖာ္ရ။ မဆက္ဆံရ။ ယင္းယွင့္ကို မလိုက္နာေက မလိုက္နာသူကို အတူတကြ စားေသာက္နီထိုင္ ဆက္ဆံျခင္း မျပဳရ။ ၀ိုင္းပယ္ရဖို႔"ဆိုေရ အဓိပၸါယ္ထြက္လာပါေရ။ ေအအခ်က္စြာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႔ အစိုးရနန္႔ လက္မတြဲဘဲ ၀ိုင္းပယ္ေရ ဂႏၵီႀကီး၏ လမ္းစဥ္နန္႔ စြပ္ပစ္တူနီပါေထာ။ ဆရာျမ၀ါ၊ မဟာပညာေက်ာ္စေရ ရခိုင္ပညာဟိတိ ခ်မွတ္ပီးခေရ ၀ံသာႏုရကၡိတ တရားေရ ေအနိထိ ေခတ္မွီနီသီးေရတရားလို႔ ဆိုႏိုင္ဖို႔ထင္ပါေရ။ ေအတရားကို လိုက္နာက်င့္ႀကံဖို႔ ရခိုင္သားတိုင္းမာ တာ၀န္ဟိပါေရ။ မလိုက္နာေက လူမ်ဳိးေပ်ာက္ဖို႔ လမ္းကို တဆတ္ဆတ္လွမ္းလာေရပိုင္ ျဖစ္နီေရလို႔ ျမင္မိပါေရ။ ေမာင္ေတာနန္႔ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႔နယ္စြာ ဇာအနီအထားေရာက္နီယာေလးဆိုဟာကို ဂ႐ုျပဳမိဂတ္ပါယင့္လား။ "ေျမမ်ဳိ၍ လူမ်ဳိးမေပ်ာက္၊ လူမ်ဳိမွ လူမ်ဳိးေပ်ာက္မည္" ဆိုေရ ေဆာင္ပုဒ္ကိုေလးေသာ့ ႏွလံုးပိုက္ထားဖို႔ လိုပါေရ။

    ေယဇူးနန္႔ ဆရာျမ၀ါ၏ "မ်ဳိးေစာင့္တရား"ကို လိုက္နာေအာင္ ေဟာေျပာလွံဳ႔ေဆာ္ဖို႔ ရဟန္းေတာ္႐ို႔က အစ၊ လူႀကီးမိဘအလယ္၊ လူထု လူတန္းစား ကိုယ္စားလွယ္အဆံုး အားလံုးမွာ တာ၀န္ဟိပါေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါေရ။

    ရခိုင္သား

၁*။ Smart, R.B, Burma Gazetteer, Akyak District, Vol.A, 1917, reprint; Goverment Press, Rangoon, 1957.
၂*။ Ba Tha, Roewangyars in Arakan, the Grardian, Burma National Magazine, May, 1960.
၃*။ လုပ္သားျပည္သူ႔ေန႔စဥ္သတင္းစာ၊ ရန္ကုန္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီ (၂၀)၊ ၁၉၉၂။
၄*။ ဦးသာထြန္းေအာင္၊ ရခိုင္မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး၊ ရခိုင္ျပည္ သတင္းစာပံုႏွိပ္တိုက္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႔၊ ၁၂၈၈။

ပစၦိမရပ္၀န္း မဂၢဇင္း အမွတ္(၁)မွ-