ရခိုင္တြင္ ဓည၀တီေခတ္၊ ေ၀သာလီေခတ္၊ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္ ဟူ၍ ရွိခ့ဲေပသည္။ ထိုေခတ္ မ်ားအနက္ ေနာက္ဆံုးေခတ္ျဖစ္ေသာ ေျမာက္ဦးေခတ္၌ ရာထူးဌာနႏၱရအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္သူမ်ား ကို ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲခ့ဲေသာ ရခိုင္ေပါရာဏမ်ား ရွိခ့ဲေပသည္။ ထိုေပါရာရာဏမ်ားအနက္ သိသင့္ေသာ ေပါရာ ဏတို႔ကို ေဖာ္ထုတ္ေရးသား လုိက္ေပသည္။ ေရွးရခိုင္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ စည္းႏွစ္မ်ဳိး ရွိခ့ဲ ေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရေပသည္။ ၎တို႔မွာ သက္ဦးဆံပိုင္ ဘုရင္စနစ္ ျဖစ္၍ ေနာက္တစ္မ်ဳိးမွာ ပတိအုပ္ ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ျဖစ္ေပသည္။ ပတိအုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ဘုရင္အား ရကၡာဓိပတိဟု ေခၚသည္။ ၎၏ေအာက္တြင္ ပညာရွိ သုခမိန္တစ္ဦး (၀ါ) ႏွစ္ဦးရွိေလသည္။ သူတို႔၏ေအာက္တြင္ အမတ္ေလးတိုင္ ရွိေလသည္။ ထိုသူ မ်ား၏ ေအာက္တြင္ ဌာနဆိုင္ရာမ်ား ရွိေလသည္။ ပတိအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ဇယားခ်၍ျပရေသာ္-
ပတိအုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ပါ၀င္ေသာ ရာထူးဌာနႏၱရမ်ား
၁။ ရကၡာဓိပတိ - ရခိုင္လူမ်ဳိးတို႔၏ အထြတ္အထိပ္ျဖစ္ေသာ ရခိုင္ဘုရင္ နရာဓိပတိဟူ၍လည္း ေခၚၾကေသး သည္။
၂။ သုခမိန္ပညာရွိအမတ္ - မင္းဗာဘုရင္တြင္ ၀ိမလအမတ္ႏွင့္ မဟာပညာေက်ာ္အမတ္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။
၃။ အမတ္ေလးတိုင္
(၁) ဆင္ကဲႀကီးအမတ္ - မင္းဗာဘုရင္တြင္ ဆင္ကဲႀကီး ဦးေက်ာ္တင္ အမတ္ျဖစ္သည္။ ဆင္တပ္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ ရ၍ စစ္ဆင္ေရးကို ဦးစီးရေသာ အမတ္ႀကီးျဖစ္သည္။ ေရွးအခါက စစ္အဂၤါေလးပါးျဖင့္ ဆင္တပ္၊ ျမင္းတပ္၊ ရထားတပ္၊ ေျခသည္တပ္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
(၂) ဟရဇႀကီး - တိုင္းျပည္တြင္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္သည္။ စစ္ဆင္ေရးတြင္ ပါ၀င္ေဆာင္႐ြက္ရသည္။
(၃) ျပည္စိုးႀကီး - တိုင္းျပည္တြင္ ဘုရင္ကိုယ္စား ေဆာင္႐ြက္ရသူျဖစ္သည္။
(၄) ဓားပိုင္ႀကီး - တိုင္းျပည္အတြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ သာယာစိုေျပေရးကို ေဆာင္႐ြက္ရသည္။ ယခုေခတ္ ရဲအ မွဳထမ္း၏ အႀကီးအကဲျဖစ္ဖြယ္ရွိသည္။
၄။ ယြမ္းမုဇုႏၵတ္ႀကီး - စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ျဖစ္၍ ေရတပ္သြားရာ၌ စည္းကမ္းရွိေစရန္ ေဆာင္႐ြက္ရသည္။
၅။ က်ီး၀သူရဲပါး - က်ီးငွက္က့ဲသို႔ စစ္တိုက္ရာ၌ လ်င္ျမန္ထက္ျမက္သူ။
၆။ ကုလားအတြင္းစစ္ခ်ီ - ကုလားျပည္ကို တိုက္ခိုက္ရာ၌ ကၽြမ္းက်င္ေသာ သူရဲေကာင္း။
၇။ စလဂၤသူ - ေရတပ္အရာရွိ ေရေၾကာင္းသြားလာမွဳ၌ ကြပ္ကဲရေသာ စစ္သူႀကီး။
၈။ ေတာင္ဇုႏၱတ္ - ေၾကးတပ္ကို အုပ္ထိမ္းရေသာ စစ္သူႀကီး။
၉။ အဇီခံေရွ႕ကင္းဇုႏၱတ္ - ေရွ႕စစ္မ်က္ႏွာ၌ ကြပ္ကဲေသာ စစ္သူႀကီး။
၁၀။ ေရဇုႏၱတ္ - ေရတပ္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ရေသာ စစ္သူႀကီး။
၁၁။ ေလာသကြပ္ဦးစီး - တပ္မေတာ္အတြက္ အရာရွိမ်ား၏အေရးကို တာ၀န္ယူရသူ စစ္သူႀကီး။
၁၂။ ပ်ံခ်ီ - စစ္ေရးျပကြင္း၌ လက်္ာလက္၀ဲတို႔၏ ဓားေရး၊လွံေရး စသည္ကို အစြမ္းျပႏိုင္သူ။
၁၃။ ဗာဖူစရျပည္စိုးႀကီး - တိုင္းျပည္၌ ေရာင္း၀ယ္ေရးလုပ္ငန္းကို ႀကီးၾကပ္ရေသာ အမတ္ႀကီး။ ေရွးေခတ္အ ခါ၌ ရခိုင္ျပည္မွ ဆန္စပါးမ်ားကို ႏိုင္ငံျခားသို႔ တင္ပို႔ေသာအခါ ႀကီးၾကပ္ရေသာ အမတ္ႀကီး။
၁၄။ ဒိုင္း၀န္ - အလုပ္သမား၀န္ႀကီး။
၁၅။ လမိုင္း၀န္ - လယ္သမား၀န္ႀကီး။
၁၆။ ဃိုင္သည္ - ရက္ကန္းသမား။
၁၇။ ကန္႔သရီ -အိုးခြက္မ်ားလုပ္သူ။
၁၈။ ေဆာ္ပန္းဇင္ - ေငြဒဂၤါးခတ္သူ။
၁၉။ ဆဖာအိပ္ - စစ္သည္။
၂၀။ က၀ပ္ - စစ္ပညာျပျခင္း။
၂၁။ လွိဳင္းစရာ - စစ္ေရးျပကြင္း။
၂၂။ သရဇင္ - တပ္ၾကပ္ႀကီး။
၂၃။ ေမာစလိပ္ - မီးသတ္ဌာနအႀကီးအကဲ။
၂၄။ ေမာလိပ္ - မိန္းမပ်က္မ်ားကို ထိန္းကြပ္သူ။
၂၅။ ဦးစီးႀကီးေနာက္သေရာခင္ - ေအာင္ပြဲအလီလီရခ့ဲေသာ သူရဲေကာင္း။
၂၆။ စဖိုသည္ - ခ်က္ျပဳတ္ေရးကို တာ၀န္ယူရသူ။
၂၇။ ပန္းက်ားသည္ - နတ္ပူေဇာ္ပြဲ၌ ပတ္တီးရသူ။
၂၈။ လက္ေတာ္႐ီြး - ဘိသိက္ခံရာ၌ အ၀တ္အထည္မ်ားကို ျခဳပ္လုပ္ဆက္သြင္းရသူ။
၂၉။ မဲဘိုးဇား - နန္းတြင္းသူတို႔၏ အ၀တ္အထည္မ်ားကို ျခဳပ္လုပ္ဆက္သြင္းရသူ။
၃၀။ မင္းကိုယ္လုပ္ - မင္းညီမင္းသားတို႔အတြက္ အ၀တ္အထည္မ်ားကို ျပင္ဆင္ေပးရသူ။
၃၁။ မထိမ္း - မိုဖုရား၊ မင္းသမီးတို႔ သြားရာတြင္ အ၀တ္အထည္မ်ားကို သယ္ေဆာင္ယူရသူ မိန္းမ။
၃၂။ ေဖာက္ထိမ္း - ဆင္မ်ား၏ တန္ဆာမ်ားကို ထိန္းသိမ္းရသူ။
၃၃။ ဆတၱာသည္ - မင္း၏ဆံမုတ္ဆိတ္တို႔ကို လွီးျဖတ္ရသူ။
၃၄။ လက္ပန္းပြတ္ - ခ၀ါသည္။
၃၅။ ျပည္ကိုင္ - ဘုရင္၏ အမိန္႔အတိုင္း အုပ္ခ်ဳပ္ရသူ။
ေ႐ႊခိုင္ေက်ာ္(ေျမာက္ဦး)
ေအာင္တံခြန္ ၀ံသရကိၡတမဂၢဇင္း အတြဲ(၅)၊ အမွတ္(၂)မွ-
No comments:
Post a Comment