ရခိုင္တုိ႔၏ တူရိယာပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မွတ္တမ္းမ်ားကို ေ႐ွးစာေဟာင္း ပီေဟာင္းမ်ားတြင္ ေတြ႔ ႐ွိရပါသည္။
စႏၵသူရိယလက္ထက္ မဟာမုနိ႐ုပ္တုေတာ္ကိုသြန္းလုပ္သည့္အခါ ရခိုင္တူရိယာမ်ား တီးမွဳတ္ခ့ဲၾကေၾကာင္း ကို ရခိုင္ရာဇ၀င္လကၤာ၌ 'ထူးကဲသာယာ၊ မ်ားစြာပဥၥင္၊ သဘင္ၿခိမ့္ၿခိမ့္၊ တသိမ့္သိမ့္လွ်င္၊ ေပ်ာ္႐ႊင္ မွဳတ္တီး၊ နားမၿငီးသည္၊ ပြဲႀကီးသဘင္ ထူးဆန္းတည့္' ဟူ၍ ဖြဲ႔ဆိုထားေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိရပါသည္။
ဥကၠာပ်ံ၏ တစ္ဆယ့္ႏွစ္ရာသီဘြဲ႔တြင္လည္း
"ဘိန္းေပါင္းခရာ၊ စည္ဒုပၸါသည္၊ ပတ္သာၿမိဳ႕လံုးခ်ဳံးမွ်၊ ကၿခီမူ ပတၱလား၊ ေစာင္းညွင္းၿပီြသာ၊ တူရိယာသည္။ လူ႔႐ြာသဘင္မ်ားႏွင့္..."ဟူ၍လည္းေကာင္း၊
ဟံသာ၀တီႏိုင္ေမာ္ကြန္းတြင္လည္း
"ေဘာမွဳတ္သားလည္း ေဘာကိုသံဆင့္ မွဳတ္ရေရ... စည္တီးသားလည္း စည္ကိုသံဆင့္ တီးရေမ" ဟူ၍ လည္းေကာင္း၊
စျႏၵားဘြဲ႔၌လည္း
"... က်င္သံတၿပီး၊ စီးေတာ္လွီက၊ စည္လည္းတီးဗ်ာ၊ အူအူလည္းေသာင္းေသာင္း၊ ဗံုေမာင္းလည္းခရာ၊ ပတ္ သာလင္းခြက္၊ ဧးသာျခင္းႏွင့္... " ဟူ၍လည္းေကာင္း ဖြဲ႔ဆိုေရးသား ထားခ့ဲၾကသည္ကို ေတြ႔႐ွိရပါသည္။
ထို႔ျပင္တ၀ ရခိုင္ေ႐ွးေဟာင္းသာျခင္းမ်ား၊ ေတးကဗ်ာမ်ားတြင္လည္း ရခိုင္တူရိယာအေၾကာင္း တစ္စြန္းတစ္ စ ထင္ဟပ္လက္႐ွိေနပါသည္။ ရခိုင္ေ႐ွးေဟာင္း သာျခင္းတစ္ပုဒ္၌ မဂၤလာေဆာင္တြင္ တီးရေသာ တူရိ ယာႏွင့္ ပတ္သက္၍
"ယပ္ေတာင္ကိုင္ကာ၊ ဒက္တန္းဆာကို၊ ကိုယ္မွာလည္းရစ္၊ စံပါယ္ပိုက္။ ေနာက္ကတသီး၊ တူရိယာေလ၊ ဗံုလင္းခြက္ကို လြမ္းျခင္းတီးလို႔..." ဟူ၍လည္းေကာင္း၊
"စည္ေတာ္တီးေရ နာသားေရ၊ ဗံု႐ွည္တီးေရ နာသားေရ၊ ပန္းတရားတီးေရ နာသားေရ၊ အုိးစည္တီးေရ နာ သားေရ၊ ေတနာသားေရ၊ ဇူးေ၀... ေ၀... ဇူး... ဇူး" ဟူ၍ တစ္ဖံု ေတြ႔႐ွိရပါသည္။
ထို႔ျပင္ ဗိုလ္မင္းေထာင္၊ သက္ေထာင္၊ ဖလံေထာင္၊ ၿမံဳေထာင္ စသည့္ ရခိုင္ေဒသတို႔၌ အလြန္ထင္႐ွား
ေသာ ပင္းခူအက ပင္းခူျခင္းတစ္ပုဒ္တြင္ "ဗံုျခင္းမွာ သံုးဆယ္ေပၚလတ္ေတ၊ စည္ျခင္းမွာ သံုးဆယ္ေပၚ လတ္ေတ၊ ေစာင္းျခင္းမွာ အလိုေပၚလတ္ေတ၊ ေစာင္းႀကိဳးမွာ ေလးပင္၊ တစ္ပင္ေလွ်ာ့တင္း၊ ေမာင္ဒိုး
ေအာင္ မွာ ေဖာ္လတ္ျခင္း၊ ၿဗိန္းလက္မ ၿဗိန္းေစာင္၊ ၿဗိန္းမေမာင္၊ ၿဗိန္း... ၿဗိန္း... ၿဗိန္း... ေျဗာင္"ဟူ၍ ဖြဲ႔ဆိုထားပါသည္။
ယင္းအျပင္ ယေန႔ ရခုိင္ျပည္အႏွံ႔အျပား ေတြ႔႐ွိရေသာ ႐ုပ္လံုး႐ုပ္ႀကြမ်ားတြင္ ရခိုင္တို႔၏ ကိုယ္ပိုင္တူရိယာ ပစၥည္းမ်ား သမိုင္းဦးကာလကပင္ ႐ွိေနခ့ဲၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ျမင္ရမည္ျဖစ္ပါသည္။
"ေၾကး၊ ၊ႀကိဳး၊ သားေရ၊ ေလ၊ လက္ခုပ္"ဟူေသာ ရခိုင္တူရိယာပစၥည္းမ်ားကို အတိုႏွင့္ မွတ္တမ္းတင္ထား ခ့ဲၾကပါသည္။ "ေၾကး" ဆိုသည္မွာ ေၾကးျဖင့္ျပဳလုပ္ထားေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ား၊ "ႀကိဳး"ဆိုသည္မွာ ႀကိဳး ျဖင့္ျပဳလုပ္ထားေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ား၊ "သားေရ"ဆိုသည္မွာ သားေရၾကက္၍ ျပဳလုပ္ရေသာ တူရိယာ ပစၥည္းမ်ား၊ "ေလ"ဆိုသည္မွာ ေလကိုအသံုးခ်ရေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ားျဖစ္ၿပီး "လက္ခုပ္"ဆိုသည္မွာ လက္ခုပ္၊ ၀ါးလက္ခုပ္၊ သစ္လက္ခုပ္ စသည္တို႔ျဖစ္ပါသည္။
ရခိုင္သားတို႔၏ တူရိယာထဲတြင္ သားေရၾကက္၍ တီးရေသာ စည္အမ်ဳိးေပါင္း မ်ားစြာ႐ွိသည့္အနက္ စည္ အိုင္ေခၚ အိုးစည္တစ္မ်ဳိးလည္း ပါ၀င္ေပသည္။ အုိးစည္ကို ရခိုင္႐ိုးရာ ရထားပြဲ၊ ဘုရားသံထီးတင္ပြဲ၊ ေ႐ွးသူ ႐ုပ္ႀကီးမ်ားကပြဲ၊ ရကၡိတပူဇာပြဲႏွင့္ အျခားဘာသာေရးဆိုင္ရာပြဲမ်ားတြင္ တီးေလ့႐ွိပါသည္။ ဘုရားသံထီး တင္ပြဲ၌ အုိးစည္ကို ျငမ္းထက္မွေန၍ တီးရပါသည္။ ေ႐ွးသူ႐ုပ္ႀကီးမ်ားကပြဲကို တန္ေဆာင္တိုင္ပြဲ၌ က်င္းပ ရာတြင္ အေကြ႔တစ္ေထာင္႐ွိေသာ ၀ကၤပါကို လွည့္ပတ္ကခုန္ၾကပါသည္။
ယင္းအခ်ိန္တြင္ အိုးစည္ကို သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားဆို၍ တီးမွဳတ္ကခုန္ၾက၏။ ယင္း၀ကၤဘာေကြ႔မွာပင္ ျမတ္စြာဘု ရားကို ကာလႏဂါး ဖူးဟန္ျဖင့္ နဂါးအကတစ္မ်ဳိးလည္း ပါ၀င္ပါသည္။ နဂါးအကတြင္ သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားဆို၍ အိုးစည္တီးရပါသည္။ သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားၾကားတြင္ သံခ်ပ္တိုမ်ားကိုလည္း ညွပ္၍ ဆိုရပါသည္။ ေ႐ွးေခတ္က နဂါးအက၌ ဆိုရေသာ သံခ်ပ္တိုတစ္ပုဒ္မွာ-
"ဘုရားပြင့္တိုင္း လက္ဦးျမင္
ရီနန္းဘုရင္ ကာလနဂါး
စပၸါယ္ယေခၚ နဂါးေက်ာ္
ဘုရားဓါတ္ေတာ္ ပင့္ကာ၀ွက္ထား။
၀ဋ္မကင္းသည့္ အေလာင္းေတာ္
ဘူရိဒတ္ ေခၚ နဂါးမင္းႀကီး။
ယမူနာ ေအာက္စံဌာနီ
ေဘာဂ၀တီ ငါတို႔႐ီႊနန္း။
ရခိုင္အုိးစည္မွာ ဗမာအုိးစည္ႏွင့္ ကြားျခား၏။ ရခိုင္အုိးစည္တြင္ အ႐ြယ္အစား အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိႏိုင္ေသာလည္း အခ်ဳိးအစား၊ အတိုင္းအတာ တညီတညာတည္း ရွိရပါသည္။ ဗမာအိုးစည္၀ိုင္း၌ ပုလီြ (ပုေလြ ၿပီ)က ဦးေဆာင္ရ၍ ရခိုင္အိုးစည္၀ိုင္း၌မူကား အိုးစည္ကပင္ ဦးေဆာင္ရပါသည္။ အုိးစည္ကို အစိမ္းေရာင္တြင္ အျဖဴရစ္ပါေသာ အ၀တ္စျဖင့္ ပတ္ထားရပါသည္။ အုိးစည္၀ိုင္းတစ္၀ိုင္းတြင္ ပါ၀င္ရမည့္ လူဦးေရ ကန္႔သတ္ ခ်က္ မ႐ွိေခ်။ ငါးေယာက္မွ ၁၅ ေယာက္ထိ ပါ၀င္ႏိုင္ေပသည္။
ရခိုင္အုိးစည္တစ္၀ိုင္းတြင္ အုိးစည္အျပင္ လင္းခြက္၊ ပုလီ၊ ၀ါးလက္ခုပ္တို႔ ပါ၀င္ရသည္။ ၀ါးလက္ခုပ္ ျပဳလုပ္ ရာ၌လည္း အမ်ားဆံုး ၀ါးႏွစ္ဆစ္ထက္ မပိုရပါ။ အတတ္ႏိုင္ဆံုး အဆစ္တို၀ါးမ်ားကိုသာ သံုးေလ့ရွိပါသည္။
ရခိုင္အိုးစည္ တီးျခင္းသေကၤတႏွင့္ အုိးစည္သံ မာဂ႒မ်ားမွာ
(၁) ေပါင္း... ဂ်မ္း။ ... လာကတ္။
(၂) ေပါင္း... ေပါင္း... ဂ်မ္း။ ... လာလတ္ကတ္။
(၃) ေပါင္း...ဂ်မ္း... (ေပါင္း)၂ ဂ်မ္း။ ... လာကတ္။ လာလတ္ကတ္။
(၄) ပတ္... ေပါင္း... ေပါင္း။ ... ထြက္လာကတ္။
(၅) ပတ္ေက... ေပါင္း... ေပါင္း... ေပါင္း။ ထြက္၊ ထြက္ ... ထြက္လာကတ္။
(၆) ပက္ပက္ေက... ေပါင္း... ေပါင္း... ေပါင္း။
(၇) ပက္ပက္ေက... လံုးေပါင္း... ေပါင္း... ေပါင္း။
(၈) ပက္ပက္ေက... လံုးေပါင္း... ေပါင္း... ေပါင္း... ေပါင္း။
(၉) ပကပက္ေက... လံုးေပါင္း၊... ေပါင္းေပါင္း... ေပါင္းေပါင္း။
စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ အုိးစည္တီးျခင္း သေကၤတႏွင့္ အုိးစည္သံမာဂ႒မ်ားကို တိုးခ်ဲ႔လိုက တိုးခ်ဲ႔ႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ အထက္ပါ သေကၤတမ်ားကို အေျခခံရပါမည္။ "ေပါင္း"မွာ အုိးစည္သံျဖစ္၍ "ဂ်မ္း"မွာ လင္းခြက္သံ ျဖစ္သည္။
"လာကတ္၊ လာလတ္ကတ္၊ ထြက္လတ္ကတ္"ဆိုသည္မွာ "လာၾက၊ လာခ့ဲၾက၊ ထက္လာၾက"ဟူ၍ အုိးစည္ ၀ိုင္းသားမ်ားက သံၿပိဳင္ညီညာဆိုရေသာ အသံျဖစ္ပါသည္။
အိုးစည္တီးေသာအခါ အုိးစည္ခ်င္းကို သီဆိုၾကရသည္။ အုိးစည္ခ်င္းမ်ာ ကိုယ့္ေဒသႏွင့္ကိုယ္ အမ်ားအျပား ပင္ ႐ွိပါသည္။ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ရကၡိတပူဇာ ျဖစ္ေျမာက္ေရး ေကာ္မတီမွ ၁၉၆၉ခုႏွစ္ ရခိုင္သႀကၤန္ ရကၡိတပူဇာ ပြဲ၌ သီဆိုခ့ဲေသာ အုိးစည္ျခင္းတစ္ပုဒ္မွာကား-
"ပုလဲၿမိဳင္ၿမိဳင္၊ ရကၡိဳင္ကမ္း
ဖ်က္ဆိုင္လွဳိင္းပန္း၊ ယက္ခတ္သံ
႐ိုးမေတာင္ယံ- ပ့ဲတင္ထပ္လို႔
လွ်ပ္ေရာင္လွ်ပ္ပန္း သြယ္သြယ္ျဖာ
ေသာ္တာလစန္း- ထိန္ထိန္ၿပိဳင္
သာစြေငြခိုင္- ကံ့ေကာ္ပန္းနန္႔
ရင္ခတ္ႀကိဳင္လွ်မ္း- မီႊးေပါင္းျဖာ
ပြဲေတာ္အာ- သႀကၤန္က်
ရကၡမ႑လ- ႐ီႊရခိုင္
႐ိုးရာအစိုင္- ထံုးမပ်က္
ရကၡိဳင္ရကၡ- ပြဲမဟာ
ရကၡိတပူဇာ- ပြဲေတာ္ျမတ္
ငါးႀကိမ္ငါးထပ္- က်င္းပယာ
ပူဇာ့ပူဇာ- ဂါရ၀နန္႔
၀ယ၀ုဒိၶ- ေက်းဇူးသွ်င္
ဘုိးသွ်င္ေဘာင္သွ်င္ ပုဂၢိဳလ္ျမတ္ကို
သဒၶါညြတ္ညြတ္- ႐ွိဦးတင္
ၾကည္ၾကည္စင္စင္- လွဴ၀တၳဳကို
ပူေဇာ္သမွဳ- ဆက္ကပ္လွဴ
အမ်ားသွ်င္လွဴ- ပုဂၢိဳလ္ေပါင္း
ေသာင္းေသာင္းသာဓု- ေခၚကတ္လီ
သာဓု- သာဓု ေခၚကတ္လီ
သာဓု သာဓု သာဓု"
အေနာက္သား (စစ္ေတြ)
No comments:
Post a Comment