ရကၡိဳင္ျပကၡဒိန္

ျပကၡဒိန္ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကို ရခိုင္ျပည္၊ ျမန္မာျပည္တို႔တြင္ မည္သည့္ ေခတ္ကာလကစ၍ အသံုးျပဳလာ ခ့ဲ သည္ဟု အတိအက် မသိရေသးေခ်။ သို႔ေသာ္ ယေန႔တိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ေတြ႔ရွိရေသာ စာေပမ်ားစြာ တို႔တြင္ ရခိုင္ဘုရင္ ဘေစာျဖဴမင္းလက္ထက္ ေရးစပ္ခ့ဲေသာ ထိုရခိုင္ဘုရင္ ဘေစာျဖဴမင္း၏ သမီးေတာ္ ဧခ်င္းတြင္ "ျပကၡဒိန္"ဟူေသာ ေ၀ါဟာရကို အေစာဆံုးေရးသားခ့ဲေၾကာင္း သုေတသီမ်ား ေလ့လာေတြ႔ရွိ ရ သည္ဆို၏။ ထိုဧခ်င္းကား ရခိုင္စာဆိုေတာ္ ဗဒူမင္းညိဳ၏ လက္ရာျဖစ္ၿပီး ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုးတြင္ ေရွးအက် ဆံုးျဖစ္ေနေသာ ဧခ်င္းျဖစ္ေၾကာင္းကိုလည္း အားလံုးက အသိအမွတ္ျဖစ္ၾကေပလိမ့္မည္။

ထိုရခိုင္မင္း၏ သမီးေတာ္ဧခ်င္းပါ ျပကၡဒိန္ဟူေသာ ေ၀ါဟာရအသံုးည္ ယေန႔တိုင္ ဆက္လက္သံုးစြဲၿမဲ ရွိေန ေသးရာ ေခတ္ေပၚအသံုးမဟုတ္ေၾကာင္း ထင္ရွားလွ၏။ယခုအခါ ျပကၡဒိန္အစား "ပကၡဒိန္"ဟူ၍ လည္း ေရး ထံုးျပဳေနၾကသည္မ်ားကိုပါ ေတြ႔ရွိေနၾကေပေသး၏။

ကၽြႏု္တို႔ ေလ့လာသိရွိရသေလာက္ဆိုလွ်င္ သကၠတဘာသာ၊ ဘဂၤါလီစာေပတို႔၌ ျပကၡဒိန္ကို ပဥၥကာ (အသံ ထြက္ဖြင့္ကာ)ဟူ၍ ေရးသံုးၾကေပ၏။ ပါဠိဘာသာသံုး ေဗဒစိႏၵာဋီကာ၌လည္း ပဥၥကာဟူ၍ ေရးသံုးထားေပ သည္။ အဓိပၸါယ္မွာ ေန႔ရက္တို႔ကို မွတ္သားထားေသာ ေန႔စဥ္ မွတ္တမ္းဒိုင္ယာရီ သေဘာပင္ျဖစ္သည္။ ဤ တြင္ ျပကၡဒိန္မွန္သေလာ၊ ပကၡဒိန္မွန္သေလာ ကၽြႏု္ပ္တို႔ ဆံုးျဖတ္ေပးလို၍ကား မဟုတ္ပါ။

ျပကၡဒိန္ဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္ ပါဠိ-ပ၀ုတၱဒိန၊ သကၠတ-ျပဳတၱဒိန ဟူေသာေ၀ါဟာရမွ အေျခခံလာသည္ ဟူ၍ ဘာသႏၱရသုေတသီ ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ား၏ ယူဆခ်က္အရ ေလ့လာသိရွိရသည္။ ေန႔ရက္ကို ေျပာျပပါ သည္။ ေျပာဆိုသည္၊ ေဟာျပသည့္ အရာျဖစ္ေၾကာင္း အဓိပၸါယ္ရွိသည္။

ထိုပ၀ုတၱ/ျပဳတၱမွ တစ္ေခ်ာင္းငင္ျပဳတ္၍ ျပတၱသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းလ်က္ ထိုမွတစ္ဖန္ ျပတၱမွတၱသည္ ကၡ သို႔ေရႊ႕ ေျပာင္းကာ ျပကၡျဖစ္ၿပီး ျပကၡႏွင့္ ဒိနစပ္လွ်င္ ျပကၡဒိန ျဖစ္လာရသည္ဟူ၍ ယူဆၾက သည္။ ျပကၡဒိန္ ကို ပါဠိ ပ်က္လွ်င္ ျပကၡဒိန္ ျဖစ္လာရေၾကာင္း အယူအဆကို ေလ့လာႏိုင္သည္။

ရခိုင္တြင္ ျပကၡဒိန္ကို မည္သည့္ေခတ္ကာလကပင္ စတင္သံုးစြဲလာသည္ကို မသိရေသာ္လည္း ရာဇ၀င္တို႔ တြင္ သကၠရာဇ္ ၿဖိဳျခင္းမ်ားကို ဓည၀တီေခတ္မွစ၍ အိႏၵိယႏွင့္ ညွိႏိွဳင္းကာ အသံုးျပဳလာခ့ဲရာ ထိုအခါမွ စ၍ ျပကၡဒိန္အသံုး ရွိလာခ့ဲသည္ဟု ယူဆရေပသည္။

ရခိုင္ ျပကၡဒိန္ကို ေျမာက္ဦးေခတ္ နရအဘယရာဇာ မင္းလက္ထက္ ရဟန္းပညာရွိ၊ လူပညာရွိမ်ားႏွင့္ ညွိ ႏွိဳင္း၍ ခရစ္ ၁၇၆၁-ခုႏွစ္၊ ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၁၂၂-ခုႏွစ္တြင္ အစည္းအေ၀း ျပဳကာ ၀ါဆိုလျပည့္ေန႔ႏွင့္ သႀကၤန္အတာ အတက္ေန႔တို႔ကို သတ္မွတ္လ်က္ ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ေထာင္အတြက္ တန္ခူးလထပ္ ျပကၡဒိန္ကို ျပဳ လုပ္စီစဥ္လာခ့ဲရသည္ ဆို၏။

ထို႔ေနာက္ အဂၤလိပ္လက္ထက္ အေရာက္တြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ က်ားရုပ္ဆရာေတာ္ ဦးအဂၢ၊ ေရႊေစတီဆရာေတာ္ ဦးေတဇာရာမ၊ ၀တ္လံုေတာ္ရ ဦးထြန္းစံတို႔သည္ ထိုနရအဘယရာဇာမင္းလက္ထက္ ျပဳလုပ္ခ့ဲ ၾကေသာ ျပကၡ ဒိန္ကို အမွီျပဳ၍ သကၠရာဇ္ ၁၁၈၁-ခုႏွစ္မွ ၁၂၉၀-ခုႏွစ္အထိ (ခရစ္ ၁၈၂၀-မွ ၁၉၂၉-ခု ထိ) ႏွစ္ေပါင္း တစ္ ရာ့တစ္ဆယ္အတြက္ အဂၤလိပ္၊ ျမန္မာ၊ ရခိုင္ သံုး၀ါဒပါ၀င္ေသာ ျပကၡဒိန္ကို စီစဥ္ ထုတ္ေ၀ခ့ဲၾကသည္။

ထို႔ေနာက္ ၁၂၉၁-မွ ၁၂၉၅-ခုႏွစ္အထိ (ခရစ္ ၁၉၃၀မွ ၁၉၃၄ထိ) ငါးႏွစ္အတြက္ ေဗဒင္ဆရာ ဦးခ်င္းရွီႏွင့္ ဦးျဖဴသာေအာင္တို႔က အဂၤလိပ္၊ရခိုင္ ႏွစ္၀ါဒပါ၀င္သည့္ ျပကၡဒိန္ကို ဓည၀တီျပကၡဒိန္ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ထုတ္ေ၀လာခ့ဲၾကေလသည္။

သကၠရာဇ္ ၁၂၉၅-ခုႏွစ္မွစ၍ ဓည၀တီျပကၡဒိန္အမည္ျဖင့္ နကၡတ္ေဗဒင္ ပညာရွိ ဦးထြန္းလွခိုင္က အဂၤ လိပ္၊ ျမန္မာ၊ ရခိုင္ သံုးဘာသာျဖင့္ တစ္ႏွစ္တစ္ႀကိမ္က်စီ ျပကၡဒိန္ကို ယခုတိုင္ ႏွစ္မပ်က္ ထုတ္ေ၀လာ ခ့ဲေလသည္။ ထို႔ျပင္ ၄င္းဦးထြန္းလွခိုင္ပင္လွ်င္ ဦးထြန္းစံ၏ ႏွစ္တစ္ရာ့တစ္ဆယ္ ျပကၡဒိန္စာအုပ္ကို လက္ခံေသာ အားျဖင့္ အဂၤလိပ္၊ ရခိုင္၊ ျမန္မာ သံုး၀ါဒပါသည့္ ႏွစ္(၁၀၀) ျပကၡဒိန္ စာအုပ္ႀကီးတစ္အုပ္ကို ခရစ္ ၁၉၅၉မွ ၁၉၆၀ထိ၊ ရခိုင္-ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၂၂၀မွ ၁၃၂၂-ခုႏွစ္ စုစည္းစီစဥ္၍ ၁၃၂၂-ခု၊ နယုန္လတြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ဖျဖဴလမ္း၊ ရခိုင္ေခတ္ ပံုႏွိပ္တိုက္တြင္ ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခ့ဲေလေသးသည္။

ေဖာ္ျပပါ ေျမာက္ဦးေခတ္ နရအဘယရာဇာမင္းမွ ယခုတိုင္ ဆက္ခံလာခ့ဲရေသာ ျပကၡဒိန္မ်ားအရဆိုလွ်င္ ရခိုင္ျပည္တြင္ တန္ခူးလကို ပထမတန္ခူးလ၊ ဒုတိယတန္ခူးလဟု ႏွစ္လခြဲ၍ လထပ္ျပဳခ့ဲၾက သည္။ ျမန္မာ ျပည္တြင္ကား ပထမ၀ါဆိုလ၊ ဒုတိယ၀ါဆိုလဟု ၀ါထပ္ႏွစ္ျပဳလာခ့ဲၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ျပည္တြင္ တန္ ခူးလထပ္ေသာ (ေဒြစိၾတ) ျပကၡဒိန္ႏွင့္ ျမန္မာျပည္တြင္ ၀ါဆိုလထပ္ေသာ ျပကၡဒိန္ဟူ၍ မူ၀ါဒကြဲျပားလာခ့ဲရာ ယခုတိုင္ ရွည္ၾကာလာခ့ဲရသည္။ အဂၤလိပ္တို႔ အုပ္ခ်ဳပ္လာေသာအခါ အေနာက္ႏိုင္ငံ ၀ါဒ ေနသြားျပကၡဒိန္ တစ္မ်ဳိးလည္း ၀င္ေရာက္ခ့ဲေလရာ ယခုအခါတြင္ ရခုိင္ျပည္၌ ျပကၡဒိန္မွာ သံုးမ်ဳိး သံုး၀ါဒျဖင့္ ရွိလာခ့ဲရ ေလ သည္။

ျမန္မာ၀ါဒ ျပကၡဒိန္မွာ အသံုးမ်ားခ့ဲရေသာ္လည္း ရခိုင္၀ါဒျပကၡဒိန္ကိုလည္း သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရက လံုး၀ ပစ္ပယ္ႏိုင္ျခင္း မရွိရကား အသိအမွတ္ျပဳ ခြင့္ေပးထားလာခ့ဲရသျဖင့္ အသံုးျပဳသူမ်ားလည္း ရွိခ့ဲၾကသည္ သာတည္း။ သို႔ရာတြင္ ျမန္မာ၀ါဆိုလျပည့္ေန႔တို႔၌ ႏိုင္ငံတစ္၀ွမ္း ရံုးပိတ္ေန႔ သတ္မွတ္ေပးခ့ဲေသာ္လည္း ရခိုင္၀ါဆိုလျပည့္ေန႔တြင္ကား သီးျခားရံုးပိတ္ရက္ သတ္မွတ္ခ်က္ မေတြ႔ရသျဖင့္ သီတင္းသီလေစာင့္ရန္၊ ကုသိုလ္ေကာင္းမွဳျပဳရန္ လူတိုင္းအားလပ္ခြင့္ မရႏိုင္ၾကေသးေခ်။

ရခိုင္ရဟန္းေတာ္မ်ား အေနျဖင့္လည္း ရခိုင္ျပကၡဒိန္မူအရ ၀ါဆိုၾကသည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ရွိၾကသက့ဲသို႔ ျမန္မာ ၀ါဒ ျပကၡဒိန္မူအရ ၀ါဆိုၾကေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားလည္း အမ်ားအျပား ရွိလာခ့ဲၾကသည္။ ျမန္မာ၀ါဒတြင္ပင္ ၀ါထပ္ ရက္ငင္ကိစၥသည္ မရွင္းမလင္းလာခ့ဲေသာေၾကာင့္ ျမန္မာမင္းလက္ထက္မွ စ၍ ၀ိ၀ါဒကြဲျပားကာ အဂၤလိပ္ မင္းလက္ထက္ အေရာင္တြင္ပို၍ ရဟန္းရွင္လူတို႔ ျပႆနာႀကီးစြာ ျဖစ္ေပၚလာခ့ဲၾကရေၾကာင္း ဦးကု႑လ ဆရာေတာ္၏ အာကနသဘာ၀စိႏာၱက်မ္း ေနာက္ဆက္တြဲမွ သက္ေသခံ အေထာက္အထား၊ စာတမ္းမွတ္ တမ္းမ်ားအရ ေလ့လာသိရွိႏိုင္ေပသည္။ အမွန္မွာ ၀ါထပ္ရက္ငင္သည္ ဗုဒၶေခတ္ အလိမက်ျဖစ္ျခင္း၊ ၀ိနည္း က်မ္းဂန္ အယူအဆကြဲျပားျခင္း၊ ေဗဒသုေတသီမ်ားႏွင့္ အစိုးရတို႔က စနစ္က် မွန္ကန္မွဳရရန္ ေဆာင္ရြက္ မေပးလာႏိုင္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္လည္း ထို၀ါဆို၀ါထပ္ျပႆာနာသည္ ရဟန္းရွင္လူေလာကတြင္  ၀ိ၀ါဒရွိၿမဲ ရွိေန ၾကမည္သာျဖစ္၏။

ယခု ကၽြႏု္ပ္တင္ျပလိုသည့္ ျပကၡဒိန္ကား ရခိုင္တန္ခူးလထပ္ ျပကၡဒိန္ မူပင္ျဖစ္ေလသည္။ ထိုျပကၡဒိန္ ကို ေပတြင္ ေရွးရခိုင္ ဂဏန္းတို႔ျဖင့္ ဇယားကြက္စဥ္ျဖင့္ ေရးမွတ္ထားခ့ဲရာ ၁၂၆၃-ခု ထိ ေတြ႔ရသည္။ ေပစာ အရင္းအစကိုေတာ့ မည္သည့္ႏွစ္ကဟူ၍ မသိႏိုင္ေတာ့ၿပီ။ ပ်က္စီး က်ဳိးျပတ္သြားရာ သကၠရာဇ္ ၁၂၃၇ -ခု ႏွစ္ကစ၍သာ ဖတ္ရွဳႏိုင္ေပသည္။ ယခု ေပမူအတူ အျခားအရပ္ရပ္ ရခိုင္ေဒသတို႔၌လည္း ရခိုင္မူျပကၡဒိန္ မ်ား ရွိတန္ေကာင္းႏိုင္ေပရာတည္း။

ဤတင္ျပထားေသာ ေပမူလာ ရခိုင္ျပကၡဒိန္စနစ္သည္ ယခုေခတ္စနစ္ႏွင့္ မတူေခ်။ ေရွးေခတ္စနစ္သံုး ျပကၡ ဒိန္သာျဖစ္ေပသည္။ လျပည့္လကြယ္ကိုသာ အဆံုးျပထားရာ လဆန္းရက္စဥ္၊ လဆုတ္ရက္စဥ္ကို ေတြး ဆ၍သာ ဖတ္ယူရေပမည္။ သို႔ေသာ္ တနဂၤေနြေန႔၊ တနလၤာေန႔စေသာ ေန႔စဥ္မ်ားကား ေဖာ္ျပပါရွိေပသည္။ ထို႔ျပင္ ၿဂိဳဟ္စဥ္ႏွင့္ အျမင္နကၡတ္ စသည္တို႔ကိုလည္း ျပဆိုထားေပရာ ေရွးေခတ္ျပကၡဒိန္စနစ္ မည္သို႔ရွိခ့ဲ သည္၊ မည္သို႔ပံုစံရွိသည္ စေသာ ေဗဒင္ပညာ ဗဟုသုတတို႔ကိုပါ ေလ့လာရရွိႏိုင္ေပသည္။ ထို႔ျပင္ ဤယခု တင္ျပပါ ျပကၡဒိန္မွာ ရခိုင္နရအဘယရာဇာမင္း လက္ထက္မွ သတ္မွတ္ခ့ဲေသာ ျပကၡဒိန္ကို မူထား၍ စီစဥ္ ထားခ့ဲျဖင္းျဖစ္ရာကား ယခုရခိုင္ျပကၡဒိန္မ်ားသည္ ဤေဖာ္ျပပါ ေပမူလာ ျပကၡဒိန္မွ ဆက္ကာ ဆက္ခံလာ ခ့ဲရေၾကာင္း သိႏိုင္သည္။

ယခုနမူနာအျဖစ္ ေပမူရင္းမွ တစ္လအတြက္ ပံုစံ(၁)၊(၂)ျပဳ၍ ေဖာ္ျပလိုက္ရေပသည္။ ထိုသို႔ေဖာ္ျပရာ ၌ ေပမူ ရင္းတြင္ျပရွိထားေသာ ဂဏန္းကိုလည္း နမူနာအျဖစ္တင္ျပအပ္ပါသည္။ ဤ၌ သိသာရန္ယခု အမ်ားသံုး ဂဏန္းျဖင့္လည္း တင္ျပရျခင္းျဖစ္ေပသည္။

နမူနာျပပံုစံ(၁)၊(၂)ကို သိသာရန္မွာ ပံုစံ(၁)တြင္ အစရင္းလာ လဆန္းတစ္ရက္ဇယား ကြက္၌ ထိပ္စီး(၆) သည္ ေသာၾကာေန႔ကိုျပသည္။ ၄င္းေအာက္ ၀ဲဘက္ကြက္တါင္ရွိ ၆၊၁၃၊၃၃ တို႔သည္ တနဂၤေႏြၿဂိဳဟ္စဥ္ ကို ေဖာ္ျပသည္။ ၄င္းေအာက္ ၀၊၁၀ သည္ တိထီႏွင့္ ဃဋီကို ေဖာ္ျပသည္။

လက္ယာဘက္တြင္ ၆၊၂၁၊၃၉ တို႔သည္ တနလၤာၿဂိဳဟ္စဥ္ကိုေဖာ္ျပသည္။၄င္းေအာက္ ၁၅၊၇ သည္ နကၡတ္ ႏွင့္ ဃဋီကို ေဖာ္ျပသည္။ ဤအတိုင္း လဆန္း ၂၊၃၊၄ ရက္စသည္ ရက္စဥ္ တို႔ကိုလည္း သိသာႏိုင္ေပသည္။ လျပည့္ေန႔၌ကား ၿဂိဳဟ္(၈)လံုး တိထီ၊ ဃဋီ၊ နကၡတ္ ဃဋီကိုပါ စုေပါင္းေဖာ္ျပသည္ဟု သိမွတ္ႏိုင္ သည္။ လဆုတ္ဇယားကြက္တို႔၌လည္း ဤနည္းအတိုင္း သိမွတ္ႏိုင္သည္။ ယင္းျပကၡဒိန္၏ ၿဂိဳဟ္၊ တိထီဃဋီ၊ နကၡတ္ဃဋီတို႔၏ တြက္နည္းကိုလည္း ေရွးမူအရ ရခိုင္ျပည္သံုး မကၡကာရႏၱနည္းျဖင့္ တြက္ဆ သိသာႏိုင္ေပ သတည္း။

အရွင္စကၠိႏၵ (ရခိုင္ယဥ္ေက်းမွဳမ်ား အမွတ္၆ မွ-)

(၁၉၇၅-ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလထုတ္ ရခိုင္မဂၢဇင္း အမွတ္(၂)တြင္ နကၡတ္ေဗဒင္ သုေတသီ နတ္ျမစ္ဦးကုမာရ အမည္ျဖင့္ ေဖာ္ျပခ့ဲၿပီးျဖစ္ပါသည္။)